18 maja 2025 r. odbędzie się pierwsza tura wyborów prezydenckich. Prezentujemy najważniejsze pytania i odpowiedzi związane z procedurą wyborczą. Z Q&A dowiesz się m.in. jak zostać członkiem komisji wyborczej, jak zagłosować poza miejscem zamieszkania, kto może głosować przez pełnomocnika.
Wybory prezydenckie odbędą się w niedzielę 18 maja (I tura). Jeśli w pierwszej turze żaden z kandydatów nie zdobędzie ponad połowy ważnie oddanych głosów, wtedy dokładnie 14 dni później – w niedzielę 1 czerwca odbędzie się II tura.
Zarządzenie wyborów prezydenckich to zadanie Marszałka Sejmu. Marszałek musi wydać postanowienie w sprawie wyborów nie wcześniej niż na 7 miesięcy i nie później niż 6 miesięcy przed upływem kadencji urzędującego prezydenta.
Zakres możliwych terminów na wybory prezydenckie jest określony przez przepisy Kodeksu wyborczego. Wybory muszą się odbyć w dniu wolnym od pracy nie wcześniej niż na 100 dni i nie później niż przed upływem kadencji urzędującego prezydenta.
Od momentu opublikowania postanowienia Marszałka w Dzienniku Ustaw rozpoczyna się kampania wyborcza.
Kadencja prezydenta trwa 5 lat i rozpoczyna się w dniu objęcia urzędu – po złożenia przysięgi wobec Zgromadzenia Narodowego (połączone izby Sejmu i Senatu). Rozpoczęcie kadencji nowowybranego prezydenta jest jednocześnie zakończeniem urzędowania dotychczasowego prezydenta. Złożenie przysięgi odbywa się w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego stwierdzającej ważność wyborów w Dzienniku Ustaw.
Prezydent może być ponownie wybrany tylko raz.
Organizacją wyborów prezydenckich zgodnie z art. 294 Kodeksu wyborczego zajmuje się Państwowa Komisja Wyborcza, okręgowe komisje wyborcze i obwodowe komisje wyborcze.
Co do zasady prawo zgłaszania kandydatów w każdych wyborach mają komitety wyborcze (art. 84. § 1. Kodeksu wyborczego). W wyborach prezydenckich prawo do utworzenia komitetu przysługuje wyłącznie wyborcom (art. 84. § 1. 3.).
Do utworzenia komitetu wyborczego wyborców (art. 90. § 1) potrzeba co najmniej 15 obywateli posiadających czynne prawo wyborcze (prawo wybierania). Pełnomocnik komitetu po zebraniu 1000 podpisów poparcia dla kandydata zawiadamia o utworzeniu komitetu Państwową Komisję Wyborczą. Zawiadomienie należy zgłosić najpóźniej w 55 dniu przed wyborami, czyli do 24 marca.
Żeby zgłosić kandydata konieczne jest zdobycie 100 000 podpisów obywateli (mających prawo wybierania do Sejmu). Należy to zrobić najpóźniej w 44 dniu przed dniem wyborów, czyli 4 kwietnia. Zebrane wcześniej 1000 podpisów wlicza się do tej puli.
W wyborach prezydenckich czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 lat i nie są pozbawieni praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu, prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu; ubezwłasnowolnieni prawomocnym orzeczeniem sądu.
W wyborach prezydenckich bierne prawo wyborcze przysługuje wyłącznie obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 35 lat i korzystają z pełni praw wyborczych do Sejmu.
Dodatkowo prawa wybieralności nie ma osoba:
Tak. W wyborach prezydenckich mogą głosować obywatele polscy nie tylko mieszkający, lecz także przebywający za granicą. Żeby zagłosować za granicą należy dopisać się do spisu wyborców prowadzonego przez polskiego konsula (wniosek o dopisanie do spisu wyborców należy złożyć najpóźniej 5 dnia przed dniem wyborów).
Druga możliwość to głosowanie na podstawie zaświadczenia o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów. Wniosek można złożyć w dowolnym urzędzie gminy a także u konsula. Wniosek należy złożyć na piśmie w okresie od 44 do 3 dnia przed dniem wyborów (od 4 kwietnia do 15 maja 2025 r.). Zaświadczenie odbiera się w tym samym miejscu, w którym złożyło się wniosek. Z zaświadczeniem można głosować w dowolnym obwodzie (lokalu wyborczym) w kraju i za granicą.
W razie głosowania za granicą jedynym dokumentem potwierdzającym tożsamość jest ważny paszport – wyjątkiem są jedynie te państwa, do których możesz wjechać na podstawie tylko dowodu osobistego. W takim wypadku ważny dowód osobisty także będzie uznawany.
Każda osoba, która posiada czynne prawo wyborcze, jest automatycznie ujęta w Centralnym Rejestrze Wyborców. Na podstawie danych z rejestru począwszy od 44 dnia do 3 dnia przed wyborami tworzone są spisy wyborców. W spisie wyborców podstawą „przypisania” wyborcy do konkretnego obwodu (lokalu wyborczego) jest jego adres urzędowy, w praktyce jest to adres zameldowania. Jeśli adres zameldowania jest inny niż rzeczywisty adres zamieszkania, można to skorygować bez konieczności zmiany meldunku. Wystarczy złożyć wniosek o zmianę stałego obwodu głosowania. Na podstawie tego wniosku do naszych danych zostanie dopisany adres, pod którym faktycznie mieszkamy i na tej podstawie zostaniemy ujęci w spisie wyborców. Zmiana ta będzie obowiązywała we wszystkich kolejnych wyborach, dopóki nie dokonamy kolejnej korekty.
Konieczne jest jednak udowodnienie, że na stałe mieszkamy w miejscu, do którego chcemy się przenieść. Można to zrobić, załączając do wniosku dokument, który będzie to potwierdzał (przykładowo: umowa najmu mieszkania, rachunek czy umowa o pracę z adresem, który przedstawiamy we wniosku). Po otrzymaniu wniosku urząd gminy ma 5 dni na decyzję o wpisaniu cię do stałego obwodu głosowania w tej gminie, ewentualnie odmówi albo wezwie do uzupełnienia braków.
Wniosek o stałą zmianę miejsca głosowania/dopisanie się do Centralnego Rejestru Wyborców możesz złożyć tu.
Jeśli wiesz, gdzie będziesz przebywać w dniu głosowania, możesz dopisać się do spisu wyborców w innej komisji wyborczej w kraju. Wniosek można złożyć w urzędzie gminy, w której zamierzasz głosować, lub na portalu gov.pl najpóźniej 3 dni przed terminem wyborów, czyli do 15 maja.
Drugą opcją jest wyrobienie zaświadczenia o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów, które pozwala na zagłosowanie w dowolnej komisji wyborczej w kraju i za granicą.
Takiego wniosku nie złożysz przez Internet, ale możesz to zrobić w każdym urzędzie gminy. Jeśli przebywasz poza Polską, takie zaświadczenie wyda ci konsul. Termin na złożenie wniosku upływa 15 maja.
Aby zagłosować, wystarczy mieć przy sobie to zaświadczenie i dokument potwierdzający tożsamość.
Zgodnie z art. 32 § 8 wyborca może na swoje żądani otrzymać dwa zaświadczenia o prawie do głosowania. Pierwsze daje uprawnienie do oddania głosu w pierwszej turze, a drugie - podczas ponownego głosowania (wtedy, gdy pierwsza tura nie będzie rozstrzygająca).
Z kolei wyborcy, którzy zmieniają miejsce pobytu przed drugą turą, mogą uzyskać zaświadczenie o prawie do głosowania uprawniające do oddania głosu poza miejscem pobytu w ponownym głosowaniu (art. 32 § 9).
Warto upewnić się, czy jest się wpisanym do spisu wyborców w miejscu, w którym chce się zagłosować. Jest to szczególnie ważne w przypadku osób zmieniających miejsce głosowania. Można to zrobić przez internet lub w urzędzie.
W dniu głosowania pamiętaj, aby wziąć ze sobą dokument tożsamości ze zdjęciem, bez którego nie oddasz głosu. Mogą to być m.in. dowód osobisty, paszport, prawo jazdy, legitymacja studencka, książeczka wojskowa. Możesz również skorzystać z dowodu osobistego w aplikacji mObywatel. Wyjątkiem jest głosowanie za granicą. Tu pokazać trzeba paszport albo dowód osobisty, jeśli głosujesz w państwie, do którego można wjechać na jego podstawie.
Wszystkie inne potrzebne materiały, w tym długopisy, zapewni obwodowa komisja wyborcza.
UWAGA: Zmienić miejsce głosowania lub pobrać zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów można najpóźniej 15 maja.
W lokalu wyborczym otrzymasz 1 kartę. Na karcie stawiasz znak „X” w kratce przy nazwisku wybranej przez ciebie osoby, czyli co najmniej dwie przecinające się wewnątrz kratki linie. Jakiekolwiek dopiski – zarówno wewnątrz kratki, jak i poza nią – nie mają wpływu na ważność głosu. W wyborach wskazujemy na tylko jednego kandydata lub kandydatkę. Postawienie znaku „X” na karcie oznacza jednocześnie oddanie głosu na konkretnego osobę.
Lokale wyborcze są otwarte od 7:00 do 21:00. Czas głosowania może zostać wydłużony, ale dzieje się tak tylko w dwóch przypadkach: 1) w sytuacji gdy o godzinie 21:00 w/przed lokalem wyborczym stoi kolejka osób oczekujących na oddanie głosu; lub 2) w przypadku wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności.
To czas, w którym wszelka agitacja wyborcza jest zabroniona pod groźbą grzywny.
Cisza wyborcza zaczyna się na 24 godziny przed dniem głosowania (o godzinie 00:00 z piątku na sobotę 17 maja 2025 r.) i kończy się wraz z zakończeniem głosowania (o 21:00 w niedzielę 18 maja).
Jeśli dojdzie do drugiej tury wyborów, cisza wyborcza będzie obowiązywać także od północy 31 maja do 21:00 w niedzielę 1 czerwca.
W trakcie ciszy wyborczej zakazane jest prowadzenie agitacji wyborczej, w tym zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień oraz rozpowszechnianie materiałów wyborczych. Za naruszenie ciszy wyborczej grozi grzywna.
Zgodnie z art. 107 i 108 Kodeksu wyborczego, agitacji wyborczej nie można prowadzić:
Głosować korespondencyjnie mogą jedynie osoby, które:
Zamiar głosowania korespondencyjnego zgłaszasz lokalnemu komisarzowi wyborczemu – pisemnie lub online. Osoby z niepełnosprawnościami oraz podlegające kwarantannie lub izolacji mogą ponadto złożyć wniosek telefonicznie.
Terminem na złożenie wniosku jest 5 maja 2025 r., chyba że przebywasz w izolacji lub kwarantannie. Wtedy termin ten upływa 13 maja br. (jeśli natomiast rozpoczynasz kwarantannę/izolację po upływie tego terminu, najpóźniej taki wniosek złożysz nawet 16 maja br.).
Chęć głosowania korespondencyjnego możesz zgłosić tutaj.
Przez pełnomocnika głosować mogą jedynie osoby, które:
Wniosek o głosowanie przez pełnomocnika możesz złożyć online lub na piśmie w lokalnym urzędzie gminy najpóźniej 9 maja 2025 r. Musisz do niego załączyć pisemną zgodę osoby, która ma być twoim pełnomocnikiem/pełnomocniczką. Jeśli decydujesz się na ten tryb głosowania z powodu niepełnosprawności, konieczne jest także przedstawienie kopii aktualnego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. Pełnomocnikiem może być inna osoba, która ma prawo zagłosować w wyborach (posiada czynne prawo wyborcze); nie może jednak być kandydatem/kandydatką, mężem zaufania czy członkiem obwodowej komisji wyborczej, w której normalnie byś głosował.
Chęć głosowania przez pełnomocnika możesz zgłosić tutaj.
Z bezpłatnego transportu do lokalu wyborczego oraz transportu powrotnego mogą skorzystać osoby z niepełnosprawnościami oraz wyborcy, którzy najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat, w gminie, w której w dniu wyborów nie funkcjonuje gminny przewóz pasażerski. Zamiar skorzystania z prawa do bezpłatnego transportu trzeba zgłosić do wójta gminy najpóźniej 5 maja. Wyborcy, którzy zgłoszą chęć skorzystania z takiego transportu, dostaną informację o godzinie transportu w dniu głosowania najpóźniej 15 maja.
Zgłoszenie zamiaru skorzystania z bezpłatnego transportu do lokalu lub transportu powrotnego dotyczy również ponownego głosowania.
W przypadku gdy zgłoszenie dotyczy tylko ponownego głosowania, zamiar można zgłosić do 5 dnia przed drugą turą wyborów, t.j. do 27 maja.
Kandydatów na członków komisji wyborczych zgłaszają pełnomocnicy wyborczy komitetów wyborczych (lub osoba upoważniona przez pełnomocnika). Do pracy w komisji mogą też zgłaszać się sami wyborcy. Zgłoszenia w obu przypadkach przyjmują urzędnicy wyborczy gminy, na terenie której siedzibę ma komisja. Wyborca może również zgłosić swoją kandydaturę bezpośrednio komisarzowi wyborczemu.
Kandydat na członka komisji musi posiadać czynne prawo wyborcze (prawo wybierania) i najpóźniej w dniu zgłoszenia skończyć 18 lat. Kandydat musi stale zamieszkiwać na terenie województwa, w którym znajduje się dana komisja.
Członkami komisji nie mogą być osoby, które kandydują w wyborach, są pełnomocnikami wyborczymi lub finansowymi komitetu wyborczego, komisarzami wyborczymi lub innymi urzędnikami wyborczymi, mężami zaufania lub obserwatorami społecznymi.
Nie można być też członkiem komisji w okręgu, w którym startuje członek naszej rodziny (szczegółowa list niedozwolonych powiązań rodzinnych między członkiem komisji a kandydatem znajduje się w art 184. Kodeksu wyborczego).
Członkiem komisji nie może być także pełnomocnik wyborcy, w komisji właściwej dla obwodu głosowania osoby, która wyznaczyła go na pełnomocnika.
Komisarze wyborczy powołują członków komisji spośród kandydatów zgłoszonych przez komitety, a jeśli takich kandydatów jest za mało, to powołują w skład komisji wyborców, którzy zgłosili się do pełnienia tej funkcji.
Pełnomocnicy komitetów wyborczych mogą zgłaszać kandydatów na członków obwodowych komisji wyborczych do 18 kwietnia 2025 r.
Obwodowe komisje wyborcze zostaną powołane do 28 kwietnia 2025 r.
Członkowie obwodowych komisji wyborczych są odpowiedzialni za prawidłowe przeprowadzenie głosowania w danym obwodzie (czyli w konkretnym lokalu wyborczym). To zatem osoby, które sprawdzają naszą tożsamość, wydają karty do głosowania, dbają o zachowanie tajności głosowania, a po zamknięciu lokalu liczą wszystkie oddane głosy. Komisje liczą od 7 do 13 osób (w zależności od liczby uprawnionych do głosowania w danym obwodzie), które reprezentują różne komitety wyborcze. W odrębnych obwodach głosowania (utworzonych np. w zakładach leczniczych, DPS-ach, zakładach karnych) w skład komisji wchodzi od 5 do 11 osób.
Członkom/kiniom obwodowej komisji wyborczej przysługuje dieta (od 500 do 700 zł; wysokość diety jest zależna od pełnionej funkcji) oraz prawo do dodatkowego urlopu (z prawem do wynagrodzenia) na dzień głosowania, liczenia głosów oraz dzień następujący po zakończeniu liczenia głosów.
Mąż zaufania to osoba reprezentująca konkretny komitet wyborczy, która obserwuje prawidłowość przebiegu głosowania w konkretnej komisji, do której jest oddelegowana. Mąż zaufania może być obecny w lokalu wyborczym – zarówno przed, w trakcie, jak i po głosowaniu (w trakcie liczenia głosów); wnosić uwagi do protokołu, a także być obecny podczas przewożenia protokołu głosowania do okręgowej komisji wyborczej.
Mężem zaufania może zostać każda osoba mająca prawo głosowania w wyborach do Sejmu (czynne prawo wyborcze). Mężem zaufania nie może być kandydat w wyborach, pełnomocnik komitetu, urzędnik wyborczy czy członek komisji. Męża zaufania wyznacza pełnomocnik wyborczy komitetu (lub osoba przez niego upoważniona) i przydziela mu komisję, którą będzie obserwował (może to być komisja każdego poziomu, czyli zarówno obwodowa, rejonowa, okręgowa, jak i Państwowa Komisja Wyborcza).
Pełnomocnik komitetu przekazuje informacje o osobach, które będą pełniły funkcję mężów zaufania, do ministra cyfryzacji od momentu utworzenia komitetu wyborczego do dnia wyborów.
Mężowi zaufania przysługuje dieta równa 40 proc. diety członka obwodowej komisji wyborczej. Jest ona wypłacana pod warunkiem, że mąż obserwował co najmniej 5 godzin głosowania oraz cały proces liczenia głosów. Na dzień głosowania, liczenia głosów oraz dzień następujący po zakończeniu liczenia głosów mężowi zaufania przysługuje prawo do dodatkowego urlopu (z prawem do wynagrodzenia).
Obserwator społeczny to osoba reprezentująca organizacje społeczne (stowarzyszenia lub fundacje), która w imieniu organizacji, która ją oddelegowała, obserwuje przebieg wyborów w konkretnej komisji.
Rola obserwatora społecznego jest podobna do roli męża zaufania – czuwa on nad prawidłowością procesu wyborczego w komisji, do której został oddelegowany. Obserwatorzy mają prawo obserwowania wszystkich czynności komisji oraz obecności w lokalu wyborczym – zarówno przed, w trakcie, jak i po głosowaniu (w trakcie liczenia głosów). Nie mogą jednak wnosić uwag do protokołu ani być obecni przy przewożeniu protokołu do okręgowej komisji wyborczej.
Podczas swojej pracy obserwatorzy społeczni często wypełniają formularz z przygotowanymi wcześniej pytaniami dotyczącymi przebiegu głosowania. Ich odpowiedzi są później zbierane, analizowane i są bazą do przedstawienia raportu oceniającego przebieg głosowania. Na podstawie tych obserwacji wypracowywane są rekomendacje, których celem jest poprawa jakości procesu wyborczego.
Obserwatorem społecznym może zostać każda osoba mająca prawo głosowania w wyborach do Sejmu (czynne prawo wyborcze). Nie może ona jednak być kandydatem w tych wyborach, pełnomocnikiem komitetu, urzędnikiem wyborczym czy członkiem komisji. Obserwatorzy społeczni mogą być delegowani do komisji wyborczych przez zarejestrowane w Polsce stowarzyszenia i fundacje, jeśli do ich celów statutowych należy troska o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego.
Takim osobom nie przysługuje prawo do diety ani do dodatkowego płatnego urlopu w związku z pełnią funkcją.
Ważność wyborów na urząd Prezydenta RP stwierdza Sąd Najwyższy, a dokładniej Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych (jej status jest kwestionowany przez uchwałę trzech połączonych Izb Sądu Najwyższego i wyroki sądów europejskich, ale na poziomie ustawowym to wciąż ona jest jedynym organem, który jest uprawniony do rozstrzygania o ważności wyborów).
Jeśli złożone zostały protesty wyborcze – te z nich, które spełniają wymogi formalne, są rozpatrywane przez Sąd Najwyższy w składzie 3 sędziów, którzy wydają postanowienie zawierające opinię na temat konkretnego protestu. Następnie cała Izba, na podstawie opinii wobec wszystkich protestów oraz sprawozdania Państwowej Komisji Wyborczej, podejmuje uchwałę o ważności lub nieważności wyborów. W razie orzeczenia o nieważności wyborów przeprowadzone zostaną ponowne wybory.
Możliwa jest ponadto sytuacja, w której Sąd Najwyższy orzeknie, że część protestów była zasadna, ale nie miały one wpływu na wynik wyborów. Wówczas wybory będą uznane za ważne.
Sejm przegłosował „ustawę incydentalną”, w myśl której o ważności wyborów prezydenckich zdecyduje 15 sędziów Sądu Najwyższego z najdłuższym stażem. Protesty wyborcze będzie rozpatrywać trójka sędziów losowo wybrana z tego grona.
Zgodnie z Konstytucją to właśnie Sąd Najwyższy stwierdza ważność wyboru prezydenta RP. Jednak według obecnie obowiązującej ustawy o Sądzie Najwyższym rozpoznawanie protestów wyborczych i stwierdzanie ważności wyborów należy do kompetencji Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Izba ta, powołana w trakcie rządów Prawa i Sprawiedliwości, w całości obsadzona jest przez sędziów z nominacji Krajowej Rady Sądownictwa powołanej według nowych zasad – również w trakcie rządów PiS.
Status sędziów powoływanych przez nową KRS, a w przypadku Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych – status całej izby, był wielokrotnie podważany przez europejskiej trybunały i uchwałę trzech połączonych izb Sądu Najwyższego.
Za projektem głosowało 220 posłów KO, Polski 2050, PSL i Razem. 204 polityków PiS, Konfederacji i Wolnych Republikanów głosowało przeciw. 18 posłów Lewicy wstrzymało się od głosu. Żeby ustawa weszła w życie, potrzebna będzie zgoda prezydenta Andrzeja Dudy.
Zgodnie z art. 321 Protest przeciwko ważności wyborów prezydenckich musisz złożyć na piśmie nie później niż 14 dni od dnia podania wyników do publicznej wiadomości przez Państwową Komisję Wyborczą (o terminie decyduje data stempla pocztowego). Protest powinien zawierać konkretne zarzuty oraz wspierające je dowody.