Ostatnie tygodnie przed wyborami samorządowymi to najlepszy czas na zapoznanie się z sylwetkami kandydatów. Do tych z nich, którzy ubiegają się o urząd prezydenta w 23 największych miastach, wysłaliśmy kwestionariusz, w którym pytamy o ich doświadczenie i poglądy. Poniżej prezentujemy to, co można wyczytać o nich z oficjalnych rejestrów wyborczych i innych publikatorów.
Dane, które prezentujemy poniżej, dotyczą kandydatów na prezydentów w 23 kluczowych polskich miastach1. Łącznie o najważniejszy urząd ubiegają się w nich 133 osoby: 25 kobiet i 108 mężczyzn. W 2018 r. zainteresowanie kandydowaniem było większe. Pretendentów na urząd prezydenta w tych miastach było wtedy 152: 32 kobiety i 120 mężczyzn.
W tym roku najwięcej, bo 9 kandydatów będzie konkurować o władzę w Krakowie (w którym po raz pierwszy od ponad 20 lat kandydował nie będzie najdłużej urzędujący w Polsce prezydent miasta – Jacek Majchrowski), 8 w Toruniu, a po 7 kandydatów startuje w: Bielsko-Białej, Radomiu, Gdańsku, Kielcach i Olsztynie. Najmniejsza konkurencja jest w Opolu. Poza obecnym prezydentem Arkadiuszem Wiśniewskim (dziś to kandydat bezpartyjny, kiedyś był członkiem Platformy Obywatelskiej) o władzę w tym mieście walczą kandydat Prawa i Sprawiedliwości Michał Nowak oraz kandydat Konfederacji i Bezpartyjnych Samorządowców – Ryszard Skawiński.
W 2018 r. pierwsza na podium była Warszawa z 14 kandydatami, a za nią uplasował się Wrocław z 10 startującymi.
W Białymstoku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Opolu, Szczecinie i Zielonej Górze nie ma ani jednej kandydatki. Jedynie w Łodzi o prezydenturę stara się więcej kobiet niż mężczyzn. Z obecną prezydentką Hanna Zdanowską rywalizować będą – formalnie bezpartyjna posłanka należąca do klubu PiS – Agnieszka Wojciechowska van Heukelom, posłanka Polska 2050 – Ewa Szymanowska, kandydatka Konfederacji i Bezpartyjnych Samorządowców, członkini Nowej Nadziei – Klaudia Domagała oraz startujący z Komitetu Wyborczego Wyborców Akcja Narodowa, członek założonej przez Grzegorza Brauna Konfederacji Korony Polskiej – Janusz Waliszewski i należący do Polskiej Partii Piratów, a startujący z Komitetu Wyborczego Wyborców Koalicja Samorządowa Energia Łodzi – Janusz Wdzięczak.
Obecnie urzędujący prezydenci będą w większości ubiegać się o reelekcję. Udział w wyborach weźmie także pełniąca funkcję prezydenta Sopotu – Magdalena Czarzyńska-Jachim, która od grudnia 2023 r. zastępuje wybranego do Sejmu Jacka Karnowskiego.
Jedynie w Kielcach, Krakowie i Olsztynie możemy być pewni, że od maja ratuszem zarządzać będą nowe twarze. 30 kwietnia wygasa kadencja Bogusława Wenty (Kielce), Jacka Majchrowskiego (Kraków), Piotra Grzymowicza (Olsztyn) – wszyscy trzej podjęli decyzję o zakończeniu działalności w samorządzie.
W gronie 133 kandydujących jest 12 obecnych parlamentarzystów, pięciu byłych posłów i jeden były senator. Ławy poselskie gotowi są opuścić politycy: Konfederacji (Bronisław Foltyn, Konrad Berkowicz, Przemysław Wipler), klubu PiS (Łukasz Schreiber, Agnieszka Wojciechowska van Heukelom, Łukasz Kmita, Zbigniew Bogucki), Polski 2050 (Izabela Bodnar, Ewa Szymanowska, Rafał Komarewicz) oraz Aleksander Miszalski z KO. Kandydatką Lewicy na urząd prezydenta Warszawy jest wicemarszałkini Senatu – Magdalena Biejat.
W wyborach samorządowych przypomina o sobie Janusz Korwin-Mikke, który już po raz czwarty w swojej politycznej karierze walczy o Warszawę. W Kielcach w wyborcze szranki stanął kandydat Polski 2050, poseł VIII i IX kadencji (związany wcześniej z Nowoczesną i Koalicją Obywatelską) – Adam Cyrański. Stażem parlamentarnym może pochwalić się także kandydat na prezydenta Krakowa Łukasz Gibała (kiedyś w PO). Leszek Piechota (kiedyś PO, obecnie PiS) – senator VII, VIII i IX kadencji – wystartuje zaś w Katowicach.
Doświadczenie poselskie ma dwoje obecnych prezydentów: mandat poselski pełniła Hanna Zdanowska oraz Rafał Trzaskowski (oboje są członkami PO), który był także posłem do Parlamentu Europejskiego.
W porównaniu do 2018 r. wzrósł odsetek kandydatów należących do partii. W 2018 r. bezpartyjność zadeklarowało 55 proc. (84 osoby), w 2024 r. – 49 proc. (65 osób). Przynależność do partii politycznych nie przekłada się jednak automatycznie na kandydowanie z partyjnych komitetów. Najwięcej osób cały czas startuje bowiem z komitetów wyborczych wyborców. W 2018 r. kandydowało z nich 56,6 proc. osób, a w 2024 r. – 57,1 proc.
W 2024 r. zależność między członkostwem w partii a wyborem komitetu z podziałem na największe ugrupowania polityczne wygląda następująco: spośród członków PiS-u o urząd prezydenta miasta ubiega się 18 osób, 3 z nich podjęło decyzję o kandydowaniu z komitetu wyborczego wyborców: Łukasz Schreiber (KWW Łukasza Schreibera – Bydgoska Prawica), Zbigniew Czerwiński (KWW Zjednoczona Prawica – Poznań) i Marek Dudziński (KWW Prawica i Społecznicy).
Wśród 15 kandydatów – członków PO, 3 osoby startują z własnych komitetów – obecny prezydent Lublina Krzysztof Żuk (KWW Krzysztof Żuk), obecny prezydent Bielska-Białej Jarosław Klimaszewski (KWW Jarosława Klimaszewskiego) oraz obecny prezydent Radomia Radosław Witkowski (KWW Radomski Pakt Samorządowy R. Witkowskiego).
Z Polski 2050 Szymona Hołowni 3 z 6 kandydatów startuje z komitetów wyborczych wyborców, których nazwa nawiązuje do klubu parlamentarnego. Tak jest w przypadku Rafała Komarewicza – KWW Rafała Komarewicza Kraków Trzecia Droga, Andrzeja Pecka – KWW Wspólna Gdańska Droga 2050, Dawida Durała – KWW Katowice2050.
W 23 największych polskich miastach Polskie Stronnictwo Ludowe wystawiło tylko jednego kandydata – Adam Dziedzic startuje na prezydenta Rzeszowa z Komitetu Wyborczego Wyborców PSL – Trzecia Droga.
Członkowie dwóch lewicowych partii: Nowej Lewicy i Lewicy Razem kandydują z koalicyjnego komitetu KKW Lewica, poza Adamem Szczepańskim w Gdańsku, Magdaleną Madzią w Bielsko-Białej i Łukaszem Garczewskim w Poznaniu.
Przedstawiciele prawej strony sceny politycznej (m.in członkowie partii Nowa Nadzieja) startują z komitetów wyborczych wyborców, takich jak np. KWW Konfederacja i Bezpartyjni Samorządowcy, pod egidą którego znalazło się10 kandydatów, m.in Przemysław Wipler w Warszawie.
7 z obecnych włodarzy miast wystartuje pod partyjnymi szyldami. Na start z listy Koalicji Obywatelskiej zdecydowali się: Hanna Zdanowska (Łódź), Rafał Trzaskowski (Warszawa), Jacek Jaśkowiak (Poznań), Aleksandra Dulkiewicz (Gdańsk), Rafał Bruski (Bydgoszcz) i Tadeusz Truskolaski (Białystok). Z listy Lewicy kandyduje prezydent Częstochowy – Krzysztof Matyjaszczyk.
Z komitetów wyborczych wyborców kandyduje 12 obecnych prezydentów i p.o. prezydenta Sopotu.
Poza wspomnianym Januszem Korwinem-Mikke ponowne wysiłki o fotel prezydenta miasta podejmuje 5 innych kandydatów. Porażkę z 2018 r. w tegoroczny sukces chcą przekuć: Konrad Berkowicz i Łukasz Gibała – obaj zawalczą o Kraków, Jerzy Michalak (związany z Bezpartyjnymi Samorządowcami) we Wrocławiu, Marcin Chłodnicki (Nowa Lewica) w Kielcach. Do olsztyńskiego magistratu chce wrócić były prezydent Olsztyna w l. 2001-2008 – Czesław Małkowski (kiedyś członek SLD, dziś bezpartyjny).
O tym, czy w największych polskich miastach wygrają wieloletni prezydenci – samorządowi weterani, czy kandydaci, dla których najbliższa kadencja byłaby prezydenckim debiutem, zdecydujemy już 7 kwietnia. Bez względu na to, kto odniesie sukces, niezmiennie zachęcamy wyborców do podejmowania świadomych decyzji, a kandydatów do upubliczniania swoich poglądów i pomysłów na rozwój miast.
1 Do analizy wybraliśmy 18 miast wojewódzkich oraz Gdynię i Sopot (województwo pomorskie), Częstochowę i Bielsko-Białą (województwo śląskie), a także Radom (województwo mazowieckie).