Kraków: bilans czterech lat prezydentury Jacka Majchrowskiego

 

*dochody i majątek prezydenta szacowane na podstawie złożonego przez niego oświadczenia majątkowego za 2013 r.

 

Wyniki w wyborach w 2010 r.

 

 

Jacek Majchrowski od 1989 r. jest profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego (dziekan w latach 1987-1993). Od 1989 r. kieruje stworzoną przez siebie Katedrą Historii Polskiej Myśli Politycznej. Przez 11 lat (od 2001 r.) był  sędzią Trybunału Stanu (w latach 2001-2005 zastępca przewodniczącego). Od 2002 r. członek Unii Metropolii Polskich, a od 2011r. wiceprezes Związku Miast Polskich.

Od 1965 r. działał w PZPR. Legitymację partyjną zwrócił po wprowadzeniu stanu wojennego. W latach 1996-1997 był wojewodą krakowskim. Od 1999 r. należy do SLD, jednak zawiesił członkostwo na czas sprawowania urzędu. W 2002 r. został prezydentem Krakowa, startując z Ponadpartyjnego komitetu wyborczego wyborców Przyjazny Kraków. W II turze pokonał Józefa Lassotę z Komitetu wyborczego wyborców Twoje Miasto. Cztery lata później wygrał w II turze z Ryszardem Terleckim (PiS). W 2010 r. został wybrany na trzecią kadencję, pokonując w II turze Stanisława Kracika (PO).

W radzie miasta Kraków zasiada 43 radnych, zrzeszonych w 3 klubach: PO (22 radnych), PiS (10) i Przyjazny Kraków (7). W radzie zasiada także 4 radnych niezrzeszonych. Majchrowski może liczyć na poparacie radnych, którzy wygrali startując z jego komitetu. Jednak prezydent bardziej niż ze swoimi radnymi, współpracuje z mającym większość klubem PO, o co często “prezydenccy” mają do niego żal.

Kontrkandydaci. Majchrowski po raz czwarty będzie się ubiegał o fotel prezydenta miasta. Wystartuje z własnego komitetu - popieranego przez SLD i PSL. Udział w wyborach zapowiedziało dwoje radnych: Marta Patena (PO) i Sławomir Ptaszkiewicz (Kraków na 100%). Start zgłosił także lider ruchu Kraków Przeciwko Igrzyskom - Tomasz Leśniak. Z PiS-u startuje Marek Lasota, a z KNP Konrad Berkowicz. Swoich sił spróbuje jeszcze Łukasz Gibała, obecny poseł PO; wystartuje z własnego komitetu “Kraków miastem dla ludzi”. Z komitetu wyborców Obrona Praw Emerytów Rencistów Lokatorów kandyduje Andrzej Sikorski, prezes stowarzyszenia Sprawiedliwy Kraków.

Pewna druga tura. W sondażu krakowskiego Instytutu Badań Rynku i Opinii Publicznej CEM Majchrowski otrzymał 32,2 proc. głosów. Kandydat PiS uzyskał ich 21,8 proc. Podobną sytuację wykazują badania Instytutu im. Lecha Kaczyńskiego (wrzesień 2014): 30 proc. Majchrowski, 27 proc. Lasota. W sondażu ulicznym LoveKraków.pl (czerwiec 2014 r.)  Majchrowski zajmuje pierwsze miejsce z 29 proc. poparciem.

Kwestionariusz MamPrawoWiedziec.pl z 2010 r. Jacek Majchrowski odpowiedział na pytania Stowarzyszenia 61 (wydawcy serwisu MamPrawoWiedziec.pl) przed poprzednimi wyborami samorządowymi. Był zwolennikiem obecnego sposobu wyboru prezydenta miasta i przeciwnikiem ustawowego ograniczania liczby sprawowanych kadencji. Sprzeciwiał się budowie metra w Krakowie.

Jako najbardziej palące problemy infrastruktury miasta Majchrowski wskazał domknięcie obwodnicy Krakowa, rozwój transportu publicznego i zrównoważonych form transportu (tj. m.in. transport rowerowy, publiczny, parkingi Parkuj i Jedź) oraz rozwój usług komunalnych. Jako kluczowe obszary, w których powinno się rozwijać miasto, prezydent wskazał naukę i edukację, turystykę oraz biznes.

Według Majchrowskiego największym zagrożeniem dla Krakowa były spory polityczne i podporządkowanie radnych partyjnym centralom. Lekarstwem według niego miałoby być odpolitycznienie rady miasta przez wybieranie kandydatów niezależnych. Kolejne sprawy to polityka mieszkaniowa i poprawa jakości dróg. Budowa obwodnicy Krakowa, modernizacja nawierzchni i budowa zakładu termicznego przekształcania odpadów to przykładowe inwestycje, które miałyby wpłynąć na poprawę życia w mieście.

Dochodów miasta zamierzał szukać w dotacjach podmiotów zewnętrznych. Wskazywał, że należy wykorzystywać środki z Unii nie tylko na inwestycje infrastrukturalne, lecz także społeczne.

Przedwyborcze deklaracje. Majchrowski w kwestionariuszu MamPrawoWiedziec.pl z 2010 r. sformował pięć deklaracji wyborczych. Były nimi: zwiększenie partycypacji społecznej mieszkańców, rozwój i modernizacja infrastruktury drogowej, rozwój nowoczesnych technologii, poprawa estetyki przestrzeni publicznej oraz rozwój infrastruktury sportowej i rekreacyjnej. Nie były to jedyne obietnice wyborcze prezydenta. Zapowiedział on także budowę centrum kongresowego oraz hali w Czyżynach - obie są w trakcie realizacji. Odbudowanie stadionu lekkoatletycznego na Wawelu musi poczekać na odpowiednie kwoty w budżecie. Obietnicą wyborczą było także zwiększenie liczby miejsc parkingowych w mieście, co częściowo zostało zrealizowane - buduje się parking pod placem przed Muzeum Narodowym (ma być oddany jesienią) i naziemny przy hali KS Korona. Powstał też zapowiedziany parking Park&Ride na Ruczaju. Majchrowski zobowiązał się do wyremontowania torowisk (spełnione: ul. limanowskiego, oczekuje remont kolejnych pięciu odcinków).

 

Krakowianie zabierają głos. Porażką ostatniej kadencji Majchrowskiego było wycofanie kandydatury Krakowa z wyścigu o organizację zimowej olimpiady w 2022 r. Prezydent przekonał się, że warto zapytać mieszkańców o zdanie, jego pomysł został głośno oprotestowany. Powstał komitet Kraków Przeciwko Igrzyskom, który informował mieszkańców o kwestiach związanych z ich organizacją np. planowanych wydatkach. Założycielem ruchu był Tomasz Leśniak. Doprowadził on do zorganizowania w mieście referendum, które po długich sprzeciwach zostało zaakceptowane przez prezydenta. Głosowanie odbyło się w dniu wyborów do europarlamentu (25 maja). Krakowianie wypowiedzieli się w sprawie organizacji zimowej olimpiady, budowy metra, stworzenia systemu monitoringu wizyjnego oraz budowy ścieżek rowerowych.

 

Frekwencja wyniosła 35,96 proc. co oznacza, ze referedum było ważne i wiążące. Jak przewidywali inicjatorzy, 69,72 proc. głosujących zadecydowało, że Kraków nie powinien zabiegać o organizację igrzysk. Pozostałe pytania uzyskały pozytywną odpowiedź: za budową metra było 55,11 proc głosujących, za monitoringiem - 69,73 proc., a za budową ścieżek rowerowych - 85,20 proc. 

 

 

Kraków spłaca długi. Tylko trzy z 12 metropolii zmniejszyły w ciągu ostatniej kadencji skalę zadłużenia. Wśród nich jest Kraków, któremu udało się to w największym stopniu – o ponad 6 pkt. proc. W 2013 r. zadłużenie miasta wyniosło 53 proc. (w rankingu metropolii 5. wynik).

Na obsługę zadłużenia miasto wydawało rocznie średnio 465 mln zł, rekordowo dużo w 2012 r. (543 mln zł). Obsługa zadłużenia stanowiła 11 proc. budżetu miasta w l. 2010-2013 (najwięcej wśród wszystkich metropolii). Zmniejszeniu zadłużenia sprzyjały niewielkie – na tle innych miast – wydatki na inwestycje współfinansowane z funduszy europejskich.

Pół miliarda środków z UE. Fundusze europejskie stanowiły tylko 3 proc. dochodów miasta w l. 2010-2013. Podobny, rekordowo niski udział pieniędzy unijnych w budżecie miały tylko Katowice. W Krakowie fundusze te pomogły przede wszystkim w modernizacji i rozbudowie transportu miejskiego, a w najbliższych latach zostaną zainwestowane w gospodarkę odpadami (w 2013 r. podpisano umowę na program gospodarki odpadami komunalnymi w Krakowie o łącznej wart. 827 mln zł, z czego 372 mln to dotacja z UE).

 

 

 

2,7 mld zł na transport. W l. 2010-2013 Kraków przeznaczył na komunikację publiczną i drogi (3,6 tys. zł w przeliczeniu na 1 mieszkańca). To niewiele w porównaniu do innych metropolii, mniej pieniędzy na mieszkańca wydały tylko Szczecin i Katowice.

 

Największą transportową inwestycją ostatnich lat była przebudowa linii tramwajowych (w okolicach Ronda Mogilskiego) oraz budowa nowych (do kampusu uniwersyteckiego oraz trasy szybkiego tramwaju). Natomiast największą drogową inwestycją była rozbudowa węzła Ofiar Katynia (koszt 127 mln zł, 55 mln zł UE). Trzypoziomowe skrzyżowanie poprawiło komunikację w północno-zachodniej części miasta.

 

 

Niskie bezrobocie i niskie zarobki. Na początku obecnej kadencji samorządowej w Krakowie było zarejestrowanych blisko 19 tys. bezrobotnych. W 2013 r. ich liczba zwiększyła się do prawie 25 tys. Bezrobocie wyniosło 5,9 proc. (w rankingu 12 metropolii 5. wynik).

Zarobki w Krakowie nie należą do najwyższych. GUS podaje, że w przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 9 pracowników średnia płaca wyniosła niecałe 4 tys. zł. Chociaż dane nie obejmują najmniejszych firm oraz administracji samorządowej, pokazują, że zarobki pod Wawelem są zdecydowanie niższe niż w Warszawie (5,2 tys. zł) i Katowicach (5,3 tys. zł).

 

 

 

Demografia na plus. Kraków to od 2007 r. drugie pod względem liczby mieszkańców największe miasto w Polsce. W l. 2010-2013 liczba mieszkańców zwiększyła się o 2,8 tys. To efekt napływu nowych mieszkańców: bilans migracji zamknął Kraków na plusie, tzn. nowych mieszkańców jest o 3 tys. osób więcej niż wyjeżdżających. Kraków jest też stosunkowo młodym miastem: średni wiek mieszkańca wynosi 41 lat (wśród metropolii 4. najmłodsze miasto).

 

 

O mieszkaniach przy okrągłym stole. W l. 2010-2013 powstało w Krakowie 18 tys. nowych mieszkań. W stosunku do liczby ludności więcej wybudowano tylko w Gdańsku i Wrocławiu (24 mieszkania na 1 tys. mieszkańców). Miasto jest właścicielem 5 proc. mieszkań. Ponad dwie trzecie budynków należących do miasta wymaga remontu. Na początku 2014 r. na lokale socjalne oczekiwało blisko 3 tys. rodzin.

W l. 2011-2014 trwał w Krakowie cykl debat o polityce mieszkaniowej „Okrągły Stół Mieszkaniowy” (do jego powołania prezydenta zobowiązała rada miasta). Do rozmów zasiedli przedstawiciele miasta, radni, posłowie oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych. Najważniejszym rezultatem tych rozmów było uwzględnienie postulatu strony społecznej, która chciała zarezerwowania środków na wybudowanie przez miasto 600 mieszkań przy ul. Melchiora Wańkowicza i Jana Kantego Przyzby.

49 nowych przedszkoli i 40 nowych żłobków. Dzięki powstaniu nowych placówek przedszkola w Krakowie mogą przyjąć o 4,5 tys., a żłobki o 1,6 tys. (dwukrotnie) więcej dzieci niż na początku kadencji. Ale wciąż 12 proc. dzieci w wieku 3-5 lat nie jest objętych wychowaniem przedszkolnym (w 2010 r. blisko 15 proc.). Pod względem dostępności przedszkoli Kraków zajmuje 7. miejsce w rankingu metropolii, natomiast pod względem dostępności żłobków - 4. (13. proc. dzieci poniżej 3 roku życia).

 

 

 

 

Świetne wyniki edukacyjne przy niskich nakładach. Pod względem wyników uczniów na egzaminie po 6 klasie szkoły podstawowej Kraków zajmuje 2. miejsce w rankingu metropolii, z matury na poziomie podstawowym z języka polskiego – 3., z matematyki – 2. Niewielka w tym jednak zasługa prezydenta. Miasto przeznacza na edukację najmniejsze sumy spośród wszystkich metropolii: w przeliczeniu na ucznia szkoły podstawowej – 7 tys. zł (ostatnie miejsce w rankingu metropolii) i o 100 zł mniej na licealistę (przedostatnie miejsce).

Kultura. W l. 2010-2013 Kraków przeznaczył na kulturę blisko 800 mln zł, to ponad 5 proc. budżetu miasta (wśród metropolii większa część wydatków idzie na kulturę tylko w Katowicach).

W 2012 roku pod znakiem zapytania stanęła organizacja największych krakowskich festiwali. Radni obcięli budżet Krakowskiego Biura Festiwalowego (odpowiada m.in. za Coke Live Festival, Międzynarodowy Festiwal Kina Niezależnego OFF Plus Camera, Misteria Paschalia) o 7 mln zł, wcześniej prezydent zabrał 5 mln zł, tłumacząc się koniecznymi wydatkami na edukację. W drugiej połowie roku radni znaleźli oszczędności i dołożyli 3,5 mln zł na festiwale. Miasto zaoszczędziło kilka milionów złotych, ale straciło duży festiwal muzyczny Selector, który w następnym roku przeniósł się do Warszawy.

Kłopoty z bezpieczeństwem. Kraków zajmuje odległą 9. pozycję w rankingu metropolii pod względem bezpieczeństwa. Policja podaje, że w 2013 roku zanotowano 41 przestępstw w przeliczeniu na tysiąc mieszkańców, to tylko nieco mniej niż na początku kadencji (50).

 

Tani urząd. Koszty funkcjonowania urzędu miasta w Krakowie w l. 2010-2013 wyniosły 799 mln zł, to kwota równa 5 proc. wszystkich wydatków w tym okresie, w przeliczeniu na mieszkańca – tysiąc zł (mniej na osobę wydaje tylko Bydgoszcz).

Wawelski smog. Kraków jest najbardziej zanieczyszczoną metropolią w Polsce. Rozmiary emisji pyłów (1,7 tys. ton rocznie) – które powstają w wyniku spalania paliw stałych – są dwukrotnie większe niż w Warszawie, drugim po Krakowie najbardziej zanieczyszczonym mieście. Smog krakowski, związany z niekorzystnym położeniem miasta w niecce, to nie tylko problem środowiskowy, lecz także polityczny. W ostatnich latach trwała mobilizacja mieszkańców na rzecz skutecznej walki z zanieczyszczeniami powietrza: zawiązała się organizacja Krakowski Alarm Antysmogowy, powstały strony monitorujące jakość powietrza w mieście. Pod wpływem nacisku mieszkańców prezydent Majchrowski zwrócił się do sejmiku województwa z apelem o przyjęcie uchwały zakazującej palenie węglem do ogrzewania mieszkań i domów w Krakowie (ta decyzja leży w gestiach samorządu województwa). Sejmik uchwałę przyjął, ale Wojewódzki Sąd Administracyjny stwierdził nieważność tego zakazu. Teraz krakowianie czekają na ostateczny werdykt Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Bilans. Wśród prezydentów 12 metropolii Jacek Majchrowski najskuteczniej walczy z zadłużeniem miasta. Ta walka ma jednak swoją cenę: na transport i edukację Kraków wydaje niewiele w porównaniu do innych dużych miast. Mimo niskich nakładów na oświatę, uczniowie pod Wawelem osiągają i tak jedne z najlepszych wyników na egzaminach. Inne problemy nie rozwiążą się same. Kraków rozrasta się i będzie potrzebować nowych mieszkań, przedszkoli i żłobków, których wciąż jest za mało. Prezydent chciał uszczęśliwić Kraków igrzyskami olimpijskimi, ale mieszkańcy powiedzieli tym planom nie. Opowiedzieli się za to za rozwiązaniami, które mają podnosić jakość życia w mieście (budową nowych ścieżek, metra i stworzeniem monitoringu wizyjnego). Mieszkańcy liczą też na skuteczną walkę ze smogiem. Nowy prezydent będzie musiał odpowiedzieć na te oczekiwania.

 

 

 

Zestawienie danych przygotowały zespoły serwisów mamprawowiedziec.pl i mojapolis.pl. Do analizy przed wyborami samorządowymi wybraliśmy 12 metropolii: Gdańsk, Bydgoszcz, Białystok, Lublin, Łódź, Katowice, Kraków, Rzeszów, Warszawa, Wrocław i Szczecin.