Brak wspólnego frontu, brak odpowiedzi. PiS przemilczał pandemię

W szczycie piątej fali Covid19 zadaliśmy posłom trzy pytania o szczepień. Liczyliśmy, na to, że rok po wprowadzeniu szczepionki w Polsce, posłowie będą się chcieli wypowiedzieć na temat podstawowej formy walki z rozprzestrzenianiem się wirusa. Przypomnijmy, początkowo dostęp do szczepień był utrudniony, 9 lutego 2021 r. zaczepionych pełną dawką było niespełna pół miliona Polaków, sieć punktów szczepień dopiero się tworzyła, a dostawy preparatu były nieregularne. Nasze przypuszczenia okazały się mylne. Posłowie, a przede wszystkim posłowie PiS, nie chcą jasno zadeklarować, jakie mają zdanie o m.in o obowiązkowych szczepieniach.

Internetowy kwestionariusz „Posłowie o szczepieniach” wysłaliśmy do wszystkich 460 parlamentarzystów i parlamentarzystek. Wykorzystaliśmy w tym celu oficjalne adresy sejmowe oraz adresy e-mail do biur poselskich, czyli dane kontaktowe, które posłowie podają w oficjalnych profilach na stronie Sejmu. Badanie przeprowadziliśmy w okresie 24 stycznia - 8 lutego. „Posłowie o szczepieniach” jest elementem cyklicznego badania poglądów realizowanego przez MamPrawoWiedziec.pl.

Na kwestionariusz odpowiedziało 84 posłów i posłanek, czyli 18,26 proc. składu Sejmu.

Liczbowo najwięcej odpowiedzi zebraliśmy od członków klubów KO (43 osoby) oraz Lewicy (23 osoby). Procentowo (liczba odpowiedzi w stosunku do liczby osób w klubie lub kole) – najchętniej odpowiadali członkowie koła PPS (66,67 proc. koła) i koła Polska 2050 (62, 5 proc. klubu). Trzeba jednak zaznaczyć, że są to małe ugrupowania: PPS liczy trzy osoby, a Polska 2050 – osiem.  Kwestionariusza nie wypełnił nikt z koła Porozumienie ani żaden z posłów niezrzeszonych. 

Zawiedli posłowie partii rządzącej, czyli osoby mające największy wpływ na to, jakie będzie prawo. Z 227-osobowego klubu PiS odpowiedziały zaledwie cztery osoby (1,76 proc. członków). Są to: Joanna Lichocka, Bolesław Piecha, Katarzyna Sójka i Marek Wesoły.

Wyniki badania dają wgląd w to, co myśli część opozycji i nie pozwalają wnioskować, co w temacie szczepień i sposobów ich weryfikacji sądzą posłowie i posłanki Zjednoczonej Prawicy. 

Bo o tym, że członkowie koalicji rządzącej nie są jednomyślni w tej sprawie szczepień ochronnych wiadomo już od dłuższego czasu. Brak wspólnego frontu był widoczny podczas głosowania nad projektem ustawy o szczególnych rozwiązaniach dotyczących ochrony życia i zdrowia obywateli w okresie epidemii COVID-19 (tzw. “Lex Kaczyński”). Na 212 obecnych na głosowaniu członków klubu 24 osoby chciały odrzucenia projektu, 37 wstrzymało się od głosu, przeciw odrzuceniu było 151 polityków i polityczek PiS. Oznacza to, że 24 osoby zagłosowały tak jak opozycja. Także w nielicznej grupie polityków i polityczek PiS, którzy odpowiedzieli na pytania MamPrawoWiedziec.pl można zauważyć różnice.

Za częściowym obowiązkiem szczepień, dla wybranych grup zawodowych są Bolesław Piecha, Joanna Lichocka i Katarzyna Sójka. Poseł Marek Wesoły opowiada się za dobrowolnością szczepień.

Rozbieżności są także w podejściu do ewentualnych ulg i ułatwień dla zaszczepionych w dostępie do usług. Takie rozwiązane popierają Bolesław Piecha i Marek Wesoły, zaś Joanna Lichocka i Katarzyna Sójka nie mają zdecydowanej opinii w tej sprawie.

W kwestii przyznania pracodawcy prawa do zażądania od pracownika informacji o wynikach testu w kierunku SARS-CoV-2, czworo parlamentarzystów i parlamentarzystek PiS jest raczej zgodnych. 

Wszyscy posłowie i posłanki Lewicy oraz PPS, którzy odpowiedzieli na kwestionariusz są zwolennikami obowiązkowych szczepień dla wszystkich dorosłych Polaków (z wyłączeniem osób, które mają ku temu przeciwwskazania medyczne). Tak samo myśli 30 posłów i posłanek Koalicji Obywatelskiej (69,77 proc. którzy odpowiedzieli na pytania). 

13 osób z KO (30,23 proc.) uważa, że obowiązek szczepień powinien objąć tylko wybrane grupy zawodowe. Identyczne stanowisko prezentują 4 posłowie Koalicji Polskiej (100 proc.) i 3 osoby z Polska 2050 (60 proc.)

Za dobrowolnością szczepień są Grzegorz Braun – jedyny poseł Konfederacji, który wypełnił kwestionariusz oraz Paweł Kukiz i Stanisław Żuk z Kukiz’15.

Z grupy 23 posłów i posłanek, którzy limitują obowiązek szczepień do wybranych grup zawodowych, wszyscy uważają, że szczepieniami powinni być objęci pracownicy ochrony zdrowia. 20 osób wskazało, że obowiązek szczepień powinien dotyczyć także służb mundurowych i nauczycieli (m.in Tomasz Siemoniak (KO), Bolesław Piecha (PiS), Dariusz Klimczak (Koalicja Polska), Joanna Mucha (Polska 2050).

Posłowie w większości (71 osób, 84,52 proc.) popierają ulgi, jako formę „zachęcania” obywateli dla szczepień. Przeciwko przywilejom dla zaszczepionych są czterej politycy: Braun, Żuk, Władysław Teofil Bartoszewski (Koalicja Polska) oraz Piotr Zientarski (KO).

Wyjaśniając swoje negatywne stanowisko w sprawie ulg, Bartoszewski napisał: „W związku z rozpowszechnieniem się nowego wariantu COVID omikron przestało to mieć znaczenie. Za kilka miesięcy praktycznie wszyscy Polacy przejdą chorobę”.

Dziewięcioro polityków i polityczek nie ma zdecydowanej opinii w sprawie ułatwień dla zaszczepionych. Są to wspomniane już posłanki PiS: Lichocka i Sójka oraz Iwona Śledzińska-Katarasińska (KO), Marek Rząsa (KO), Artur Łącki (KO), Janusz Cichoń (KO), Barbara Dolniak (KO), Jarosław Rzepa (Koalicja Polska) i Katarzyna Ueberhan (Lewica). Poseł Janusz Cichoń (KO), wyjaśnił, że „przy założeniu obowiązkowych szczepień, uprzywilejowanie nie ma sensu”.

Debata nad przyznaniem pracodawcom prawa do sprawdzenia stanu zdrowia pracownika pod kątem Sars-Cov-2 (wykonanie testu lub zwolnienie z testu po okazaniu certyfikatu lub informacji o przechorowaniu) utknęła w martwym punkcie. Kiedy wysłaliśmy do posłów pytania, w Sejmie procedowana miała być tzw. “Lex Hoc”, czyli projekt ustawy, dający pracodawcom taką możliwość 

Poprosiliśmy posłów o wybranie, do którego z dwóch stwierdzeń jest im najbliżej: 

A.   Pracodawca powinien mieć prawo zażądania od pracownika informacji o wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 wykonanego nie wcześniej niż 48 godzin przed jego okazaniem, a pracownik może zwolnić się z tego obowiązku tylko poprzez przedstawienie informacji o przebytej infekcji wirusa SARS-CoV-2 lub o wykonaniu szczepienia przeciwko COVID-19.  

B.   Pracownik nie powinien mieć obowiązku okazania na żądanie pracodawcy informacji o wyniku testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 wykonanego nie wcześniej niż 48 godzin przed jego okazaniem; nadanie pracodawcy możliwości weryfikowania statusu zdrowotnego pracowników jest niezgodne z polskim porządkiem prawnym. 

Większość odpowiadających, czyli 75 osób (89,29 proc.) wybrała odpowiedź A (jest to suma odpowiedzi ​​raczej się zgadzam” i „zdecydowanie się zgadzam”). Trzech posłów – Grzegorz Braun (Konfederacja), Stanisław Żuk (Kukiz’15) oraz Artur Łącki (KO) jest przeciwko wprowadzaniu takich rozwiązań. Pozostali nie mają zdania na ten temat.

Czy to znaczy, że posłowie opozycji, a przynajmniej ich część, poparłaby “Lex Hoc”, gdyby ustawa trafiła pod obrady na sali plenarnej? Pewności mieć nie można. Choć w komentarzach pojawiały się głosy przychylnie, to podkreślano także mankamenty tego projektu.

Piotr Zientarski (KO) napisał, że „tylko radykalne i powszechne działania mogą powstrzymać fale pandemii. Wszystkie działania zmierzające do zwiększenia ilości zaszczepionych są dobre i usprawiedliwione”. Jego klubowa koleżanka Katarzyna Lubnauer, zwróciła uwagę na to, że „to państwo powinno wymagać szczepień i testowania, a nie wysługiwać się pracodawcami”. 

Daria Gosek-Popiołek (Lewica) proponowała z kolei, by wprowadzeniu możliwości weryfikacji towarzyszyła inna zasada „pracownik ma prawo odmówić pracy w przypadku, gdy ma poczucie zagrożenia zakażeniem w miejscu pracy”.

Nie wiemy, czy szczepienia będą jeszcze przedmiotem poważnej debaty w Sejmie i czy po fiasku kolejnych propozycji –- szczególnie tych składanych przez posłów PiS (“Lex Hoc”, “Lex Kaczyński”), pojawią się kolejne projekty ustaw. Wiemy, że temat szczepień jest dla wielu polityków niewygodny i pewnie stąd bierze się niechęć, by jasno zadeklarować swoje poglądy, jakiekolwiek by one nie były.

Do tej pory walka z pandemią odbywała się przy ograniczonej roli parlamentu. Kolejne obostrzenia rząd wprowadzał za pomocą rozporządzeń. Tą drogą został wprowadzony m.in obowiązek szczepień przeciwko Covid-19 dla medyków, farmaceutów i studentów medycyny, którzy muszą się zaszczepić do 1 marca 2022 r., a także możliwość weryfikowania przez przedsiębiorców tzw. certyfikatów covidowych klientów. 

Zarządzanie epidemią za pomocą rozporządzeń przyczyniło się do zmniejszenia roli debaty parlamentarnej. Dotyczy to również szczepień – Sejm nie jest miejscem, w którym dyskutuje się, jak skutecznie radzić sobie z koronawirusem. Świadczą o tym nieudane próby wprowadzenia do sejmowej dyskusji projektów ustaw, reprezentujących różne podejście do pandemii, związanych z nią ograniczeń i, co kluczowe, do kwestii szczepień. 

Wygląda na to, że milczenie posłów PiS może być zaplanowaną strategią na przeczekanie. “Lex Hoc” i “Lex Kaczyński” przepadły, w środę 9 lutego minister zdrowia Adam Niedzielski mimo ponad 40 tys. zakażeń w tym tygodniu zapowiedział łagodzenie obostrzeń i zamiar "przywrócenia normalnego funkcjonowania życia społecznego" już w marcu. 

Kolejna szansa na dyskusję o metodach walki z pandemią będzie przed szóstą falą. 

Tekst powstał w ramach projektu realizowanego z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego z Funduszy EOG