Co to znaczy, że głosowanie w wyborach parlamentarnych jest tajne?

Tajność opiera się na założeniu, że wyborca ma prawo do prywatności swoich poglądów, więc nie musi ujawniać swoich preferencji politycznych. Jednak przed odebraniem karty do głosowania jest on zobowiązany do potwierdzenia swojej tożsamości poprzez okazanie dowodu osobistego i złożenie podpisu. Wymóg weryfikacji jest niezbędny do zapewnienia równości wyborów (jedna osoba – jeden głos). I choć wyborca nie jest anonimowy, to anonimowe są jego poglądy. Karty wyborczej, od momentu jej wrzucenia do urny, nie można powiązać z konkretną osobą.

Obowiązek zapewnienia tajności oraz porządku w czasie głosowania spoczywa na przewodniczącym obwodowej komisji wyborczej (art. 49. § 1. Kodeksu wyborczego).

Zapewnienie tajności głosowania różni się w zależności od trybu wyborów. W przypadku wyborów odbywających się w sposób tradycyjny, niezbędne jest odpowiednie przystosowanie lokalu wyborczego – zapewnienie miejsc, w których można wypełnić kartę w sposób niewidoczny dla innych (art. 52 § 5a. Kodeksu wyborczego).

O tajność głosowania powinien troszczyć się także sam wyborca – udając się w lokalu wyborczym do miejsca zapewniającego prywatność (np. do specjalnych kabin lub innych osłoniętych miejsc). Po wypełnieniu karty wyborca powinien wrzucić ją do urny w taki sposób, żeby zadrukowana strona była niewidoczna. Wynika to z treści przepisu art. 52. § 5. i § 6. Kodeksu wyborczego.

Nad przestrzeganiem, czy głosy są wrzucane w prawidłowy sposób, a treść kart w urnie jest niewidoczna dla innych, czuwa wyznaczony przez przewodniczącego członek obwodowej komisji wyborczej. Do zadań tej osoby należy także zapewnienie nienaruszalności urny wyborczej (art. 52. § 6a. Kodeksu wyborczego).

Tajność w wyborach przeprowadzanych drogą korespondencyjną stanowi większe wyzwanie. Moment wypełnienia karty odbywa się poza lokalem wyborczym, więc nie można zweryfikować, czy akt wyboru odbył się z poszanowaniem tej zasady.

Wyborca, który zdecyduje się na korespondencyjną formę udziału w głosowaniu, w określonym w ustawie terminie otrzymuje tzw. pakiet wyborczy. W skład  pakietu – poza kartą do głosowania, instrukcją i kopertą zwrotną – wchodzi także dodatkowa koperta na wypełnioną kartę do głosowania oraz specjalne oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania (art. 53g. § 1. Kodeksu wyborczego). 

W oświadczeniu należy podać swoje dane osobowe: imię, nazwisko i PESEL oraz złożyć podpis. Oświadczenie trzeba włożyć do koperty zwrotnej, do której wyborca wkłada też osobną, zaklejoną kopertę z oddanym głosem. 

W przesyłce zwrotnej znajdą się zatem dane umożliwiające identyfikację (oświadczenie konieczne do zapewnienia równości głosowania, tak jak ma to miejsce w wyborach tradycyjnych) i opakowana w dodatkową kopertę karta do głosowania – dokument zawierający preferencje polityczne wyborcy. Koperta, do której wkładamy kartę wyborczą, musi być zaklejona. Jest to gwarancja anonimowości głosu. W przeciwnym razie karta nie będzie uwzględniona podczas ustalania wyników głosowania (art. 72. § 3. Kodeksu wyborczego).

Pakiety zwrotne z głosowania korespondencyjnego trafiają do obwodowej komisji wyborczej, w której są otwierane, a ich zawartość rozdzielana. Oświadczenie służy do weryfikacji tożsamości głosującego. Brak oświadczenia powoduje, że głos będzie nieważny (art. 72. § 3. Kodeksu wyborczego). Po sprawdzeniu, czy dana osoba jest w spisie wyborców, koperta z kartą jest wrzucana do urny wyborczej (art. 53h. § 6. Kodeksu wyborczego). Kartę wyjmuje się z koperty dopiero podczas zliczania głosów.

O wadze tajności głosowania świadczy fakt, że jej naruszenie stanowi przestępstwo przeciwko wyborom, spenalizowane w Kodeksie karnym. Za jego popełnienie grożą grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.