Czego dotyczy projekt zmian w Kodeksie Wyborczym? (stan na 12 stycznia 2023 r.)
Projekt zmian w kodeksie wyborczym przewiduje szereg różnych zmian w wielu aspektach organizacji wyborów. Między innymi zakłada zmiany w:
Które ustawy i przepisy zmienia nowelizacja prawa wyborczego?
Główne zmiany organizacji wyborów zawarte są w:
Oprócz tej nowelizacji, propozycje zmian prawa wyborczego są zawarte w dwóch innych projektach:
Na etapie prac w komisji sejmowej wszystkie trzy projekty zostały połączone (druk 2930).
Jakich jeszcze ustaw dotyczy ta nowelizacja?
Oprócz ustawy o kodeksie wyborczym, zmiany w omawianym projekcie poselskim dotyczą również ustaw:
Jaki jest dopuszczalny termin wprowadzenia tego typu zmian?
Wedle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego istotne zmiany w prawie wyborczym powinny być wprowadzane nie później niż na sześć miesięcy przed dniem zarządzenia kolejnych wyborów. Tegoroczne wybory muszą zostać zarządzone najpóźniej 14 sierpnia. Co oznacza, że ostatnie ważne zmiany w Kodeksie Wyborczym powinny zostać przyjęte najpóźniej do 14 lutego 2023 r. Jednak nawet przyjęcie proponowanych zmian przed tym terminem, zdaniem przedstawicieli samorządów, pozostawi zbyt mało czasu organizatorom wyborów na ich wprowadzenie.
Kiedy mogą odbyć się wybory?
Wybory do parlamentu zarządza Prezydent RP nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu. Obecna kadencja Sejmu rozpoczęła się 12 listopada 2019 r. W związku z tym, pierwszym terminem, w którym może odbyć się głosowanie jest 15 października, ostatnim 5 listopada 2023.
Jakie zmiany w nowelizacji Kodeksu Wyborczego są przewidziane w organizacji pracy komisji wyborczych?
Dla obwodowych komisji wyborczych:
W trakcie głosowania w lokalu wyborczym ma być obecna minimum połowa członków pełnego składu komisji (w tym przewodniczący bądź wiceprzewodniczący). Obecnie wymogiem jest obecność ⅔ członków komisji. Każda karta do głosowania będzie musiała być pokazana wszystkim członkom komisji obecnym podczas liczenia głosów.
Dla okręgowych komisji wyborczych:
Co projekt nowelizacji Kodeksu Wyborczego zmienia dla warunków funkcjonowania obserwatorów społecznych i mężów zaufania?
Proces powoływania mężów zaufania i obserwatorów społecznych nie ulega zmianie.
Ma zostać uruchomiona platforma, na którą można będzie załadować zdjęcia i nagrania. Katalog nagrań będzie tworzony w celu ich wykorzystania na wypadek protestu wyborczego. Z platformy będą mogli korzystać obserwatorzy/mężowie zaufania zarejestrowani przez organizację/komitet w specjalnym systemie.
Nagrywający będą zobowiązani do niezwłocznego usunięcia materiałów zarejestrowanych w komisji ze swoich urządzeń. Niezwłocznego, czyli – po wykorzystaniu lub umieszczeniu na platformie. Nadal nie będzie można nagrywać przebiegu dnia głosowania w lokalach wyborczych poza terytorium Polski.
Mężowie zaufania będą mieli prawo do diety i dni wolnych w dniu liczenia głosów i dniu następnym. Dieta męża zaufania ma być równa 50 proc. wynagrodzenia członka komisji i wypłacana w oparciu o zaświadczenie wydane przez przewodniczącego komisji. Jak zwracają uwagę eksperci – zależność wypłaty diety męża zaufania od opinii przewodniczącego komisji stwarza sytuację konfliktu interesów.
Jak ten projekt nowelizacji Kodeksu Wyborczego wpływa na wielkość, liczebność i rozmieszczenie lokali wyborczych?
Projekt obniża minimalną liczbę mieszkańców wymaganą do organizacji obwodu wyborczego do 200 osób.
Tworzenie nowych obwodów może nastąpić na wniosek wójta bądź 5 proc. ogółu wyborców w istniejącym obwodzie. Nowe lokale wyborcze mogą być zorganizowane głównie w gminach wiejskich. Szacuje się, że powstanie od 6 do 10 tys. nowych lokali wyborczych, obok 27 tys. istniejących.
Gminy miejskie praktycznie nie odczują skutków tych zmian, mimo że faktycznie to te obwody wyborcze trapią większe problemy związane z przeciążeniem obowiązkami wynikającymi ze zbyt dużej liczby wyborców na lokal wyborczy.
Liberalizacja wymagań dla wielkości obwodów wyborczych może spowodować trudności logistyczne, potencjalną dezorientację wyborców, którzy będą musieli szukać swojego lokalu wyborczego pod nowym adresem i wbrew swoim wieloletnim przyzwyczajeniom oraz możliwe problemy z rekrutacją i wyszkoleniem członków dodatkowych komisji.
Jak projekt nowelizacji Kodeksu Wyborczego zmienia zasady finansowania kampanii wyborczych?
Projekt nie zakłada zmian zasad finansowania kampanii wyborczych. Jedyną zmianą bliską tej materii jest potwierdzenie prawa do swobodnej agitacji wyborczej każdemu wyborcy, bez obowiązku uzgadniania agitacji z komitetem wyborczym. W konsekwencji może to prowadzić do finansowania kampanii przez obywateli poza komitetem wyborczym.
Jak projekt nowelizacji Kodeksu Wyborczego wpływa na dostępność do lokali wyborczych?
Wedle projektu wójtowie mają otrzymać nowe obowiązki (i finansowanie) związane z zapewnieniem dojazdu do i z lokalu wyborczego dla gorzej skomunikowanych obwodów. Przewidziane zmiany zakładają
Taką potrzebę wyborca musi zgłosić między dwudziestym (powstanie spisu wyborców) a trzynastym dniem przed głosowaniem. Ponadto zmiany zakładają:
Samorządy wskazują, że w praktyce mogą nastąpić problemy z dostępnością przewoźników w dniu głosowania dla wszystkich zainteresowanych gmin. Osobnym problemem może stać się przeciążenie lokali, do których „falowo” będzie dojeżdżać wiele osób.
Co projekt nowelizacji Kodeksu Wyborczego zmienia w sprawie dostępności do głosowania dla osób mieszkających poza Polską?
Projekt likwiduje możliwość dopisania się do spisu wyborców dla osób przyjeżdżających z zagranicy w dniu głosowania. Polacy mieszkający za granicą będą mogli dopisać się do danego spisu tylko przez portal MSZ lub mailowo.
Czy przewidziane są zmiany w przepisach dotyczących zasad głosowania w zamkniętych ośrodkach medycznych?
Kontekstem do zmian w organizacji wyborów w zamkniętych ośrodkach medycznych jest sytuacja z wyborów prezydenckich w 2020 r. Przepisy ordynacji wyborczej wprowadzone na czas pandemii określały, że DPS-y i inne zamknięte ośrodki medyczne miały wyłonić komisje wyborcze spośród personelu zakładów, inaczej, niż w przypadku powszechnych lokali wyborczych i stałych rozwiązań kodeksu wyborczego.
Propozycje nie przewidują zmian względem poprzednich zasad wyrażonych w Kodeksie: komisje obwodowe będą powoływane spośród przedstawicieli komitetów wyborczych. Nie utrzymano też ograniczeń w prowadzeniu obserwacji wyborów w takich miejscach.
Jakie są inne zagrożenia wynikające z projektu nowelizacji Kodeksu wyborczego?
Zmiany w Kodeksie Wyborczym są sformułowane językiem nieprecyzyjnym, pozostawiającym niejasności w ich interpretacji. Zakres przewidzianych zmian jest na tyle duży, że trudno zorientować się w ich szczegółowych aspektach, nie mówiąc o przystępnym omówieniu istoty tych zmian. Przewidziane zmiany są trudne do wprowadzenia przed nadchodzącym cyklem wyborczym, co dodatkowo przyczyni się do podważania zaufania do procesu wyborczego w Polsce. Pośpiech, w połączeniu z nieprzejrzystym językiem oraz niewystarczającym uzasadnieniem projektu zmian, każe stwierdzić, że projekt zmian w Kodeksie Wyborczym niesie za sobą zbyt wiele niebezpieczeństw i nie powinien być procedowany w obecnej formie.
Zmiany w Kodeksie Wyborczym - projekt ustawy: https://orka.sejm.gov.pl/Druki9ka.nsf/0/8A5D05B280F6447EC12589350069B782/%24File/2930.pdf