W sierpniu oficjalnie rozpocznie się parlamentarna kampania wyborcza. Jednak partie zaczęły kampanię wcześniej – konwencje i spotkania wyborcze trwają już od wiosny. Sprawdzamy, w jaki sposób obywatele mogą wspierać działanie partii i komitetów wyborczych.
Partie polityczne finansowo wspierać mogą jedynie obywatele Polski stale zamieszkujący na terytorium kraju. Każdy obywatel może przekazać na rzecz partii politycznej kwotę nieprzekraczającą w danym roku 15-krotności minimalnego wynagrodzenia. Obecnie to maksymalnie 52 350 zł do 1 lipca 2023 r. i maksymalnie 54 000 zł w ciągu całego roku.
Obywatele mogą również przekazywać partiom środki niepieniężne – np. darowizny rzeczowe, nieodpłatne usługi – o łącznej wartości nieprzekraczającej 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę w ciągu jednego roku (czyli – maksymalnie 52 350 zł do 1 lipca 2023 r. i maksymalnie 54 000 zł w ciągu całego roku).
Tak jak przy wpłatach pieniężnych, niefinansowo partie mogą wesprzeć jedynie obywatele stale zamieszkujący na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Wsparcie to partie mogą otrzymywać jedynie od osób fizycznych, a więc nie od innych partii politycznych, związków zawodowych, stowarzyszeń, fundacji, a także przedsiębiorców itd. W stanowisku z 29 maja 2023 r. PKW zaznacza, że wsparcie niefinansowe dotyczy w szczególności „nieodpłatnego korzystania z pomieszczeń i sprzętów, prowadzenia stron internetowych i innych usług”. Dodatkowo wsparcie to musi być ewidencjonowane i wykazywane w sprawozdaniu finansowym partii.
Podobne przepisy dotyczą kampanii wyborczej, która w tym roku oficjalnie rozpocznie się najpóźniej 14 sierpnia, w ostatni dzień, w którym prezydent może ogłosić datę wyborów.
Po ogłoszeniu daty wyborów partie utworzą komitety wyborcze, które prowadzić będą oficjalną kampanię wyborczą. Podobnie jak w przypadku finansowego wsparcia partii, każdy obywatel może wesprzeć fundusz wyborczy, z którego partia zasila konto komitetu wyborczego. Warto podkreślić, że obywatel nie może przelać środków na rachunek komitetu wyborczego partii lub koalicji. Wpłat można dokonać na rachunek funduszu wyborczego partii. Wpłata na fundusz wyborczy nie może przekroczyć 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień ogłoszenia wyborów (dla komitetów, które zawiążą się w wyborach w 2023 r. – maksymalnie 54 000 zł).
Wpłaty na konto komitetu są ewidencjonowane.
Nie ma przeszkód, żeby w tym samym roku wesprzeć finansowo zarówno partię jak i fundusz wyborczy tej partii, wykorzystując w obu przypadkach, limit 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Środki wpłacone na konto podstawowe partii mogą być wykorzystane na różne cele, a to co zostanie wpłacone na fundusz wyborczy musi być przeznaczone tylko na działania wyborcze.
Obywatele mogą również wspierać komitety wyborcze niepieniężnie. Katalog możliwego wsparcia określa Kodeks wyborczy. Obywatele mogą: jako wolontariusze, rozdawać plakaty i ulotki, pomagać w pracach biurowych, udostępniać do dyspozycji komitetu przedmioty i urządzenia, w tym samochody i inne pojazdy, a także płoty, balkony czy okna, czyli przestrzeń do ekspozycji materiałów wyborczych. Ten ostatni rodzaj wsparcia może być udzielany jedynie przez osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej w zakresie reklamy. Inne sposoby wspierania komitetu są zakazane.
Lokal dla komitetu wyborczego partii lub komitetu koalicyjnego nieodpłatnie może udostępnić jedynie partia tworząca dany komitet.
Zakazane jest wspieranie partii przez inne podmioty, takie jak np. inne komitety wyborcze, partie polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia, fundacje czy przedsiębiorców.
A co jeśli obywatel prowadzi działalność gospodarczą i jednocześnie chciałby wesprzeć komitet wyborczy? Przelew na rachunek funduszu wyborczego musi zlecić z konta osobistego, a nie firmowego.
Komitet nie może przyjąć od obywatela wsparcia w postaci: bezpłatnego korzystanie z mediów (wody, prądu, gazu, telefonu stacjonarnego), korzystania z materiałów biurowych (papier, toner itp.), nieodpłatnego powielania materiałów wyborczych czy zakupu paliwa.
Warto zaznaczyć, że o ile wsparcie na rzecz komitetów, a zatem i kandydatów, jest dość precyzyjnie uregulowane w przepisach Kodeksu wyborczego i wyjaśnione w stanowiskach PKW, to dużo trudniej jest oceniać działania polityków w trakcie trwającej prekampanii.
W swoim stanowisku z 17 kwietnia 2023 r. PKW stwierdza, że osoby zamierzające kandydować w wyborach i partie polityczne powinny powstrzymywać się od działań o charakterze agitacji wyborczej i powinny prowadzić kampanię wyborczą dopiero po jej oficjalnym ogłoszeniu.
Wedle przepisów Kodeksu wyborczego agitacja wyborcza to „publiczne nakłanianie lub zachęcanie do głosowania w określony sposób, w tym w szczególności do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego”. Czy więc coraz bardziej powszechne bilbordy czy pikniki „informujące” o dokonaniach bądź poglądach danych polityków spełniają tę definicję? Wedle litery prawa nie, dopóki nie nakłaniają one bezpośrednio do głosowania na daną osobę.
W rzeczywistości jednak partie prowadzą tzw. prekampanię wyborczą, nie licząc się z zasadą "kampania w kampanii". Rejestr źródeł finansowania jak i kosztów prekampanii jest nieprzejrzysty. Uregulowania prekampanii musieliby jednak dokonać sami politycy, którzy w ten sposób ograniczyliby swoje możliwości kształtowania opinii obywateli, a zatem ich potencjalnych wyborców.
https://pkw.gov.pl/uploaded_files/1682002605_zkf50122023.pdf
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970980604/U/D19970604Lj.pdf
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20110210112/U/D20110112Lj.pdf