25 kwietnia zakończyła się ostatnia sesja plenarna Parlamentu Europejskiego obecnej kadencji. Eurodeputowani mieli szansę na podjęcie ostatecznych decyzji dotyczących rozwiązań prawnych, którymi zajmowali się przez ostatnie 5 lat. Przez 4 dni zostało przyjętych ponad 80 aktów prawnych. Sprawdzamy, jak posłowie i posłanki zwieńczyli IX kadencję.
IX kadencja PE upłynęła pod znakiem „Zielonego Ładu”. Także na ostatnim posiedzeniu nie zabrakło rozwiązań dotyczących realizacji celów klimatycznych czy też odłożenia ich na później.
Jedno z kluczowych głosowań podczas tej sesji plenarnej dotyczyło wspólnej polityki rolnej. Przyjęte prawo złagodziło wymagania środowiskowe, które rolnicy muszą spełniać, by otrzymać dofinasowanie w ramach programu dotacji UE. Oryginalnie przepisy wymagały od rolników zostawienia odłogiem 4 proc. gruntów ornych, jeżeli gospodarstwo przekracza powierzchnię 10 ha. Wycofano się z tego rozwiązania, jak również z szeregu standardów mających na celu zwiększenie bioróżnorodności. Według nowych zapisów państwa członkowskie będą miały większą swobodę we wprowadzaniu zwolnień od wymogów środowiskowych.
Złagodzenie wymagań jest odpowiedzią na liczne i głośne protesty rolników; zmiany zostały wprowadzone w trybie pilnym, co spotkało się z dezaprobatą pozarządowych organizacji środowiskowych. Rozporządzenie wejdzie w życie po zatwierdzeniu przez Radę UE. Ponadto, tak jak przewidywano, Parlament zatwierdził przedłużenie tymczasowych środków liberalizacji handlu dla Ukrainy, jednak z uwzględnieniem interesów rolników w UE. Bezpieczeństwo żywnościowe pojawiło się również w kontekście prawa o zdrowiu roślin – Parlament zagłosował za stworzeniem zespołu ds. walki ze szkodnikami niszczącymi rośliny.
Eurodeputowani przyjęli też akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie. Net-Zero Industry Act ma przyspieszyć transformację energetyczną, przede wszystkim poprzez uproszczenie procedur związanych z produkcją technologii przyczyniających się do dekarbonizacji. W szerszej perspektywie legislacja ma zwiększyć konkurencyjność europejskiej bazy przemysłowej, która obecnie przegrywa rywalizację ze Stanami Zjednoczonymi i Chinami. By stać się prawem, akt musi zostać jeszcze przyjęty przez Radę.
Kwestie ochrony środowiska zostały również podjęte przy okazji nowelizacji przepisów dotyczących poprawy jakości powietrza, przyjęcia prawa do naprawy oraz prawa dot. redukcji odpadów, jednocześnie promującego recykling i ponowne użycie opakowań (przepisy te opisywaliśmy szerzej w zapowiedzi posiedzenia).
W środę Parlament przyjął też dyrektywę dot. należytej staranności przedsiębiorstw. Nowe przepisy zobowiązują firmy do zapobiegania negatywnemu wpływowi na prawa człowieka i środowisko – chociażby pracy dzieci czy niszczenia dziedzictwa naturalnego. Prawo obejmuje zarówno działalność własną przedsiębiorstw, jednostki zależne oraz tzw. „łańcuch działalności”. Ostatnie pojęcie zastąpiło „łańcuch dostaw”, który figurował w początkowym projekcie i wiązałby się z nałożeniem większej odpowiedzialności na firmy. Nieprzestrzeganie przepisów będzie się wiązać z karą grzywny w wysokości do 5% światowych obrotów netto przedsiębiorstwa. Dyrektywa obejmuje wszystkie duże firmy działające na terenie UE, niezależnie od ich kraju pochodzenia.
Osobno pod głosowanie poddane zostały propozycje prawa zakazującego obrotu produktów będących efektem pracy przymusowej oraz rozszerzającego definicję handlu ludźmi o przymusowe małżeństwa, nielegalną adopcję oraz wyzysk surogacji. Oba akty uzyskały wymaganą większość, jednak przed publikacją w Dzienniku Urzędowym UE muszą jeszcze zyskać aprobatę Rady.
Parlament Europejski opowiedział się też za przyjęciem dyrektywy o pracy za pośrednictwem platform internetowych. Nowe przepisy mają na celu przede wszystkim walkę z fikcyjnym samozatrudnieniem. Jest to pierwsza tego typu regulacja na świecie.
Parlament Europejski przyjął również prawo o zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Dyrektywa została przyjęta zdecydowaną większością 522 głosów. Nowe przepisy ułatwiają ofiarom uzyskanie wsparcia oraz usprawniają proces ścigania sprawców, w tym cyberprzestępców. Ponadto, zgodnie z treścią dyrektywy, przymusowe małżeństwa i okaleczanie żeńskich narządów płciowych będą od tej pory uznawane za przestępstwa. Pierwotnie dyrektywa zakładała również ustanowienie wspólnej definicji gwałtu, który byłby rozumiany jako brak świadomej zgody jednej ze stron współżycia. Umożliwiłoby to m.in. ujednolicenie sankcji karnych za gwałt w państwach członkowskich. Sprzeciw państw w Radzie, w tym Polski, doprowadził jednak do usunięcia z dyrektywy artykułu dotyczącego gwałtu.
Eurodeputowani opowiedzieli się też za przyjęciem ogólnounijnej karty osoby z niepełnosprawnością oraz ściganiem sprawców wykroczeń drogowych w państwach członkowskich. Parlament przyjął również pakiet przepisów, które zwiększają kompetencje organów unijnych w walce z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.
Parlament Europejski, w porozumieniu z ośmioma instytucjami unijnymi, zatwierdził też powołanie nowego ciała UE. Organ ds. standardów etycznych ma działać na rzecz wzmocnienia uczciwości, przejrzystości i odpowiedzialności w procesie decyzyjnym. To z kolei reakcja na liczne skandale korupcyjne, które wyszły na jaw w trakcie IX kadencji Parlamentu. W ostatnich latach prokuratura wszczęła śledztwo w sprawie kilku eurodeputowanych, którzy przyjmowali korzyści majątkowe w zamian za lobbowanie na rzecz Kataru, ale również Maroka i Mauretanii. Najnowsze informacje wskazują na podobne zabiegi ze strony Moskwy.
Parlament Europejski X kadencji będzie miał szansę kontynuować prace podjęte przez poprzedników lub też nadać nowy kierunek polityce unijnej. Priorytety nowego Parlamentu Europejskiego będą niewątpliwie zależeć od wyników eurowyborów, które odbędą się już na początku czerwca 2024 r.