Zostań obserwatorem społecznym!

W pewnej gminie wybory na wójta wygrał nowy kandydat, a odchodzący wójt przegrał tylko czterema głosami. Niespodziewany wynik głosowania zastanawiał mieszkańców. Wydawało się, że takiego poparcia jak ich włodarz nie ma nikt. Podejrzenie padło na komisję. Zaczęło się analizowanie – kto z członków komisji wójtowi sprzyjał, kto potajemnie wspierał nowego, kto ma zatarg ze starym, a kto z nowym prowadzi jakiś interes. Dziennikarz miejscowej gazety odkrył, że w dniu głosowania przed dwie godziny w lokalu wyborczym pracował tylko jeden członek komisji, nie towarzyszył mu też mąż zaufania. I chociaż podejrzenia nieprawidłowości wyborczych do Państwowej Komisji Wyborczej nikt nie zgłosił, to niedomówienia i wzajemne oskarżenia o sfałszowanie wyborów ciągną się w gminie do dzisiaj.

A gdyby wyborom mogli przyglądać się niezależni obserwatorzy? Kierowani do komisji nie przez komitety wyborcze, ale przez organizacje pozarządowe? Których zadaniem byłoby przyglądanie się poprawności organizacji wyborów, warunkom tajności głosowania, rzetelności liczenia głosów? Czy w niektórych miejscowościach udałoby się uniknąć podejrzeń o manipulacje przy głosowaniu?

Obserwacja społeczna to nowość

Od wyborów samorządowych w 2018 roku organizacje pozarządowe mogą wyznaczać społecznych obserwatorów wyborów. Członków komisji wyborczych, organizujących głosowanie i liczących głosy, wystawiają komitety, towarzyszą im – również reprezentujący komitety – mężowie zaufania, których zadaniem jest kontrolowanie przebiegu głosowania. Obywatele – jako formalni obserwatorzy – mogą przyglądać się pracy komisji wyborczych, pozostając całkowicie niezależni od komitetów wyborczych.

Obserwatorów społecznych może zgłosić fundacja lub stowarzyszenie, która realizuje cele „troski o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego”. Organizacja może zgłosić obserwatorów do każdej komisji wyborczej w kraju, niezależnie od tego, gdzie ma siedzibę. Funkcję obserwatora w danej komisji mogą pełnić różne osoby wskazane przez tę samą organizację, nie mogą jednak przebywać w lokalu jednocześnie (muszą się zmieniać). Jedna osoba może pełnić funkcję obserwatora w kilku komisjach wyborczych.

Obserwator społeczny może obserwować przygotowania komisji w lokalu wyborczym, głosowanie i liczenie głosów. Nie może wnosić uwag do protokołu ani być obecnym przy przewożeniu i przekazywaniu go komisji terytorialnej. Za swoją pracę nie otrzyma wynagrodzenia.

Obserwator społeczny to funkcja dla obywateli świadomych swoich politycznych praw, ale chcących pozostać z dala od partyjnego zaangażowania.

Kto może zostać obserwatorem?

Obserwatorem społecznym może być pełnoletni obywatel polski, który:

• nie jest pozbawiony praw publicznych, praw wyborczych ani nie jest ubezwłasnowolniony
• nie kandyduje w wyborach
• nie jest komisarzem wyborczym
• nie jest pełnomocnikiem wyborczym ani pełnomocnikiem finansowym komitetu
• nie jest urzędnikiem wyborczym; nie jest członkiem komisji wyborczej.

Zadaniem obserwatora społecznego w komisji wyborczej jest:

• obserwowanie pracy komisji wyborczej
• wypełnianie formularza obserwacji
• sfotografowanie protokołu po zakończeniu liczenia głosów i wywieszeniu go do informacji publicznej
• wprowadzenie informacji z formularza do internetowego systemu oraz załączenie zdjęć protokołu.

Przydatne wskazówki i adresy

Chciałbyś obserwować nadchodzące wybory, ale nie wiesz, jak to zrobić?

1. Zgłoś się do organizacji pozarządowej, która ma w swoim statucie „troskę o demokrację, prawa obywatelskie i rozwój społeczeństwa obywatelskiego”. Poproś o wystawienie zaświadczenia, że będziesz obserwować wybory z ramienia tej organizacji.
2. Zapoznaj się z materiałami dla obserwatorów lub weź udział w szkoleniu. Informatory i szkolenia dla obserwatorów prowadzą:

a) Fundacja Odpowiedzialna Polityka, Fundacja ePaństwo oraz rumuńską organizacja Code4Romania – zapisz się na szkolenie 13 października (formularz zgłoszeniowy: https://goo.gl/forms/rNdV8bZhLmDiJvrE3) i dowiedz się, co to znaczy być obserwatorem, jak przebiega misja obserwowania wyborów i dlaczego obserwacja powinna być podstawą zdrowej demokracji. W razie pytań, pisz na adres obserwatorzy@odpowiedzialnapolityka.pl

b) Fundacja Batorego – aby zostać społecznym obserwatorem Fundacji Batorego należy wziąć udział w webinarium(11 lub 18 października); więcej informacji na temat szkoleń, listy obwodów, w których można prowadzić obserwację oraz inne znajdziesz na stronie: obserwujemywybory.pl.

3. Zgłoś się do komisji i obserwuj!