Równość oznacza, że wszystkich obowiązują identyczne zasady: każdy wyborca dysponuje taką samą ilością głosów (najczęściej – jednym). Równość przejawia się także w tym, że każdy głos znaczy tyle samo.
Ostatnio pisaliśmy o tym, co oznacza stwierdzenie, że wybory prezydenckie są powszechne. Kolejnym konstytucyjnym wymogiem stawianym wyborom jest równość.
W wyborach prezydenckich, ze względu na ich specyfikę, równość głosu – rozumianą jako taki sam wpływ pojedynczego głosu na ich ostateczny rezultat – zagwarantować najłatwiej. Wszyscy wybieramy z tej samej puli kandydatów z listy i oddajemy głos tylko na jednego kandydata. Nie ma potrzeby ustalania liczby mandatów przypadających na dany okręg, jak ma to miejsce w wyborach do Sejmu i Senatu, PE czy w wyborach samorządowych.
W każdych wyborach, bez względu na ich rodzaj, głosujemy tylko raz (art. 3 Kodeksu wyborczego). Wielokrotne oddanie głosu zaprzeczyłoby idei równości. Dlatego w Kodeksie wyborczym zostały wprowadzone mechanizmy służące kontroli tego aspektu wyborów.
Podstawową rolę odgrywają tzw. stałe rejestry wyborców, a także tworzone na ich podstawie spisy wyborców (art. 18. § 4 Kodeksu wyborczego). Zarówno rejestr jak i spis to oficjalne dokumenty pozwalające na przeprowadzenie wyborów. Stały rejestr, jak sama nazwa wskazuje, ma bardziej trwały charakter i obejmuje większą grupę wyborców. Zgodnie z art. 18 § 1. w rejestrze uwzględnieni są wszyscy uprawnieni do głosowania zamieszkujący obszar danej gminy. „Stałość” rejestru nie wyklucza możliwości wprowadzenia zmian: z urzędu (przy zmianie zameldowania) i na wniosek (wtedy, gdy adres zameldowania i adres stałego zamieszkania nie są tożsame, a wyborca chce zagłosować tam, gdzie faktycznie mieszka).
Z kolei spisy wyborców są tworzone na nowo przed każdymi wyborami (art. 26. § 4 Kodeksu wyborczego). W spisie ujęci są uprawnieni do głosowania w danym obwodzie wyborczym (obwód jest najczęściej określonym fragmentem gminy). Dopisanie się do spisu wyborców to ułatwienie dla wyborców, którzy wiedzą, że w czasie wyborów będą przebywać w konkretnym miejscu, które nie jest miejscem zameldowania (art. 28. § 1.Kodeksu wyborczego). Podobną funkcję pełni zaświadczenie do głosowania, które daje szansę na udanie się do lokalu wyborczego (w dowolnym miejscu, także za granicą) osobom, które nie widzą, gdzie będą przebywać tego dnia (art. 32. § 1. Kodeksu wyborczego).
Zaświadczenie wydaje się w oparciu o spis wyborców (rzadziej o rejestr – wtedy gdy wyborca złoży je zanim zostanie utworzony spis).
Zaświadczenie otrzymuje się (po uprzednim złożeniu wniosku) z urzędu gminy, w której jest się zameldowanym (ujętym w spisie wyborców). Natomiast wniosek o wpisanie do rejestru lub o dopisanie do spisu składa się w urzędzie gminy, na terenie której chce się głosować (kolejno art. 19. § 1 i art. 28 § 1. Kodeksu wyborczego)
Kluczowe jest to, że można być uwzględnionym tylko w jednym rejestrze (art. 18 § 3 Kodeksu wyborczego) i w jednym spisie (art. 26. § 2 Kodeksu wyborczego). Dopisanie się do rejestru automatycznie powoduje, że zostaje się wykreślonym w innym rejestrze, zaś dopisanie do spisu sprawia, że nie jest się uwzględnionym w innym spisie. W przeciwnym razie teoretycznie możliwe byłoby zagłosowanie w dwóch miejscach, co przeczy zasadzie równości.
Tak rutynowa procedura, jak weryfikacja, czy osoba odbierająca kartę do głosowania jest faktycznie tym, za kogo się podaje (konieczność okazania dowodu i złożenia podpisu) służy zapewnieniu równości wyborów. Także wykonanie urny wyborczej z przezroczystego materiału i konstrukcja uniemożliwiająca wrzucenie kart do urny inaczej, niż przez przeznaczony do tego otwór oraz wyjęcie lub wysypanie głosów przed jej komisyjnym otwarciem (art. 41a. § 1 i § 2 Kodeksu wyborczego), mają wyeliminować możliwość fałszerstwa, które jest przestępstwem wymierzonym m.in. w równość wyborów.
Na zapewnienie równości wyborów ma wpływ kontrola prawidłowości ich przebiegu, w tym sposób liczenia głosów przez członków komisji wyborczych i sprawdzenie czy liczba kart do głosowania odpowiada liczbie osób, które oddały głos.
Aspekt równości wyborów powinien być realizowany w odniesieniu nie tylko do wyborców, ale także do kandydatów ubiegających się o najwyższy urząd w państwie. Równości sprzyja jawność finansowania kampanii wyborczej (art. 125 Kodeksu wyborczego) i wszystkie podporządkowane jej kodeksowe rozwiązania. W tym kontekście ważne są:
-jednolite limity kwot na agitację wyborczą (Art. 135. § 1. Kodeksu wyborczego),
-ściśle określony, zamknięty katalog podmiotów, które mogą zasilić konto komitetu wpłatami. Kandydata na prezydenta mogą wspierać wyłącznie: obywatele polscy mający miejsce stałego zamieszkania na terenie kraju oraz partie polityczne – środkami z funduszu wyborczego. Komitety kandydatów na najwyższy urząd w państwie mogą także zaciągać kredyty bankowe na cele związane z wyborami. (art. 132. § 4 Kodeksu wyborczego),
-maksymalne sumy wpłat jakie można przeznaczyć na rzecz konkretnego komitetu (art. 134. § 2 i § 3): każdy obywatel polski może przeznaczyć 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę, a kandydat 45-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Chociaż trzeba zauważyć, że, jak pokazuje praktyka, kandydaci wspierani przez partie polityczne mają większe szanse, żeby zbliżyć się do górnego pułapu finansowania.
Równe szanse w kampanii to także m.in. procedury zgłaszania kandydatów (po zebraniu podpisów od min. 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu – art. 90. § 2 Kodeksu wyborczego), taki sam czas na prowadzenie działań kampanijnych i związane z tym finansowanie agitacji wyborczej (po zarządzeniu wyborów przez marszałka Sejmu) i czas antenowy w mediach publicznych (art. 326. § 2 i § 3 Kodeksu wyborczego).
W odniesieniu do kandydatów równość manifestuje się nawet na poziomie takich detali, jak wygląd kart do głosowania. Zgodnie z art. 40 § 3 Kodeksu wyborczego:
Karta do głosowania jest jedną kartką zadrukowaną jednostronnie. Wielkość i rodzaj czcionek oraz wielkość kratek przeznaczonych na postawienie znaku „x” są jednakowe dla oznaczeń wszystkich list i nazwisk kandydatów.
W wyborach prezydenckich kolejność kandydatów na liście jest zawsze alfabetyczna (art. 308. § 1. Kodeksu wyborczego).