Ostatnio, w związku z nadchodzącymi jesienią wyborami parlamentarnymi, przyglądaliśmy się kompetencjom Sejmu. Wspominaliśmy, że jego obradom przewodniczy marszałek Sejmu, który posiada szczególną pozycję wśród wszystkich parlamentarzystów. Omówmy zatem, jaką rolę pełni on w systemie politycznym RP.
Marszałek Sejmu jest jednym z posłów wybranych na Sejm RP. Sprawuje on funkcję najwyższego przedstawiciela tej izby parlamentu. Przewodniczy obradom Sejmu, czuwając w ich trakcie nad przestrzeganiem Regulaminu Sejmu. Stoi także na straży praw, godności i powagi Sejmu.
Regulamin Sejmu
Art. 178
Obradami Sejmu kieruje Marszałek lub w jego zastępstwie wicemarszałek, przy pomocy dwóch sekretarzy Sejmu.
Marszałek Sejmu udziela głosu posłom podczas posiedzeń Sejmu. Jeżeli wypowiedź posła odbiega od tematu dyskusji, marszałek może przywołać go „do rzeczy”. Po dwukrotnym przywołaniu posła „do rzeczy” marszałek może odebrać przemawiającemu głos.
Jeżeli marszałek Sejmu stwierdzi, że zachowanie posła narusza powagę Sejmu, może zwrócić mu uwagę, a następnie przywołać go „do porządku”. Poseł może zostać wykluczony z uczestniczenia w obradach przez marszałka Sejmu, jeżeli został już wcześniej przywołany „do porządku”. Wykluczony poseł musi wtedy natychmiast opuścić salę posiedzeń.
Ponadto marszałek Sejmu:
– zwołuje i przewodniczy obradom Zgromadzenia Narodowego,
– kieruje pracami Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów,
– wyznacza termin wyborów prezydenckich,
– może zdecydować o zmianie długości czasu poselskiego wystąpienia na mównicy,
– zarządza wybory wicemarszałków Sejmu,
– udziela posłom urlopu,
– może wnioskować o odwołanie Rzecznika Praw Obywatelskich,
– wysuwa kandydaturę na Prezesa Najwyższej Izby Kontroli,
– stwierdza wygaśnięcie mandatu posła w wyniku odmowy złożenia przez niego ślubowania.
W szczególnych okolicznościach marszałek Sejmu sprawuje funkcję Prezydenta RP. To właśnie dlatego nazywany jest „drugą osobą w państwie”. Następuje to na krótki okres, jeżeli:
– prezydent nie obejmie stanowiska z uwagi na stwierdzenie nieważności wyborów lub jeśli odmówi złożenia przysięgi,
– prezydent zostanie uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezdolnego do sprawowania urzędu lub sam zawiadomi o tym marszałka Sejmu.
– prezydent zostanie postawiony w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu,
– wygaśnie mandat prezydencki z uwagi na jego śmierć lub złożenie przez niego rezygnacji.
– Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów uzna prezydenta za trwale niezdolnego do sprawowania jego urzędu.
Marszałek Sejmu sprawuje wtedy funkcję prezydenta do czasu, kiedy okoliczności umożliwiające to prezydentowi ustaną lub zostanie wybrany nowy prezydent.
Wraz z końcem kadencji Sejmu kończy się także czas urzędowania obecnego marszałka. Pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu otwiera marszałek senior powołany przez prezydenta spośród najstarszych wiekiem posłów. Pełni on funkcję aż do wyboru nowego marszałka Sejmu.
Posłowie wybierają marszałka po złożeniu ślubowania. Kandydata na marszałka Sejmu może zgłosić co najmniej 15 posłów, ale każdy poseł może poprzeć tylko jedną kandydaturę. Sejm wybiera marszałka bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy wszystkich posłów.
Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzyma wymaganego poparcia, przeprowadza się kolejną turę głosowania. Przed kolejnymi turami głosowania usuwa się z listy kandydatów nazwisko tego kandydata, który w poprzedniej uzyskał najmniejszą liczbę głosów.
Sejm może przeprowadzić głosowanie w sprawie odwołania marszałka Sejmu. Wniosek w tej sprawie może złożyć co najmniej 46 posłów. We wniosku musi zostać uwzględnione imię i nazwisko nowego kandydata na marszałka Sejmu.
Sejm rozpatruje wniosek na najbliższym posiedzeniu, co najmniej 7 dni od jego złożenia, ale nie później niż 45 dni. Jeżeli za odwołaniem marszałka Sejmu zagłosuje bezwzględna większość posłów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, nowym marszałkiem Sejmu zostaje kandydat wskazany w rozpatrywanym wniosku.
W przypadku śmierci albo rezygnacji z funkcji marszałka Sejmu jego obowiązki sprawuje najstarszy wiekiem wicemarszałek Sejmu aż do chwili wyboru nowego marszałka.