Nakaz aresztowania Władimira Putina

Putin i jego urzędniczka są oskarżeni o zbrodnie wojenne polegające na bezprawnej deportacji i przesiedlaniu ludności ukraińskiej z terenów okupowanych przez Rosję, co dzieje się od – przynajmniej – 24 lutego 2022 r.

Międzynarodowy Trybunał Karny to pierwszy i jedyny stały sąd międzynarodowy, odpowiedzialny za sądownictwo osób fizycznych. MTK jest więc sądem, którego najważniejszym zadaniem jest postępowanie w sprawach zbrodni popełnianych przez oficjalnych przedstawicieli państw. Art. 27 Statutu MTK głosi że „pełnienie funkcji głowy państwa czy szefa rządu, członka rządu czy parlamentu, wybieralnego przedstawiciela lub funkcjonariusza państwowego w żadnym razie nie może zwolnić sprawcy od odpowiedzialności karnej przewidzianej niniejszym statutem, ani nie może samo w sobie stanowić podstawy do zmniejszenia wymiaru kary”. Jurysdykcja MTK jest zarezerwowana dla czterech najcięższych zbrodni: ludobójstwa, zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości i agresji.

Pomimo że ani Rosja, ani Ukraina nie są członkami Międzynarodowego Trybunału Karnego, możliwe jest poddanie jego jurysdykcji zbrodni popełnianych obecnie w Ukrainie. Według art. 12 Statutu MTK, państwo, które nie jest jego stroną, może złożyć deklarację o uznaniu jurysdykcji Trybunału w odniesieniu do konkretnej zbrodni na jego terytorium w określonym czasie. Postępowanie przeciwko Władimirowi Putinowi nastąpiło na podstawie dwóch takich deklaracji Ukrainy z 2014 i 2015 roku, a zainicjowane zostało przez państwa członkowskie MTK.

Trybunał oskarża prezydenta Rosji i jego rzeczniczkę do spraw dzieci o bezprawną deportacje i przymusowe przesiedlenia ukraińskich dzieci. Zdaniem Ukrainy wojska rosyjskie nielegalnie wywiozły z jej okupowanego terytorium ponad 16 tysięcy dzieci.

Co w takim razie oznacza wydany przez MTK nakaz aresztowania dwójki przedstawicieli Rosji? Przede wszystkim każde państwo-strona Statutu MTK jest prawnie zobowiązane do aresztowania Władimira Putina, jeżeli znalazłby się on na jego terytorium (obecnie takich państw jest 123). Jak pokazuje historia, szansa na to jest jednak nieduża. W 2009 r. podobny nakaz aresztowania został wydany przez MTK w stosunku do ówczesnego prezydenta Sudanu, Omara Al-Bashira, który po 14 latach nadal nie został wydany do Hagi. 

W świetle zwyczajowego prawa międzynarodowego, aktu agresji dopuściła się również Białoruś, ponieważ udostępniła Federacji Rosyjskiej swoje terytorium w celu dokonania napaści zbrojnej na Ukrainę. MTK nie może jednak wszcząć postępowania przeciwko żadnemu z jej przedstawicieli, ponieważ art. 15 bis Statutu MTK głosi, że „W stosunku do państwa, które nie jest stroną niniejszego Statutu, Trybunał nie wykonuje jurysdykcji względem zbrodni agresji popełnionej przez obywateli tego państwa lub na jego terytorium”.