Sejm, cz.3: ustawa o wyborach prezydenckich 2020 r.

Przypominamy: obecnie obowiązująca ustawa o wyborach korespondencyjnych została przyjęta na tym samym posiedzeniu, w czwartek, 7 maja. Tego samego dnia prezydent ją podpisał, a prawo weszło w życie. Na czas epidemii ustawa zmienia zapisy Kodeksu Wyborczego i ogranicza uprawnienia Państwowej Komisji Wyborczej do przeprowadzenia głosowania. 

Ustawa z wtorku 12 maja, tzw. o głosowaniu hybrydowym (o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na prezydenta zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego) reguluje przeprowadzenie wyborów prezydenckich w stanie epidemii w 2020 r. Kolejne wybory będą przeprowadzane na zasadach przewidzianych w kodeksie wyborczym. 

Główna różnica między nową propozycją (tzw. głosowanie hybrydowe), a ustawą obowiązującą od 7 maja (tzw. o wyborach korespondencyjnych) polega na wprowadzeniu prawa do dobrowolnego udziału w wyborach w formie korespondencyjnej . 

Zgodnie z projektem, wybory odbędą się tradycyjnie w lokalach wyborczych, a dla wyborców zainteresowanych głosowaniem korespondencyjnym będzie taka możliwość po wcześniejszym zgłoszeniu. 

Swoje dawne kompetencje odzyskała także Państwowa Komisja Wyborcza, która ponownie, będzie odpowiadać m.in. za określenie wzoru kart do głosowania.

Wątpliwości mogą budzić szerokie uprawnienia, jakie otrzyma marszałek Sejmu. Pełniąca obecnie tę funkcję Elżbieta Witek będzie mogła określać, a potem ze względu na sytuację epidemiczną w kraju, zmieniać kalendarz wyborczy. 

Ustawa o wyborach hybrydowych, przewiduje, że: 

Zgłoszenie udziału w wyborach

• Głosować można w lokalu wyborczym lub korespondencyjnie. Chęć głosowania korespondencyjnego zgłasza się do 12 dni przed terminem wyborów lub do 2 dni w przypadku osób w kwarantannie (osoby zdrowie, które mogły mieć styczność z chorymi), izolacji (osoby z potwierdzonym wirusem COVID-19, np. w szpitalu) lub izolacji w domu (osoby chore przebywające w domu).
• Chęć głosowania korespondencyjnego można zgłosić ustnie (osobiście), pisemnie lub elektronicznie przez usługę udostępnioną przez ministra cyfryzacji. Takie zgłoszenie musi zawierać dane osobowe (imię, nazwisko, PESEL) oraz adres dostarczenia pakietu lub deklarację, że wyborca odbierze go sam.
• Zgłoszenie automatycznie dotyczy także drugiej tury.
• W zgłoszeniu wyborca niepełnosprawny może poprosić o dołączenie nakładki Braille’a.
• Jeśli ktoś zgłosi chęć głosowania korespondencyjnie i wysłano do niego pakiet, nie może ubiegać się o zaświadczenie umożliwiające głosowanie w miejscu czasowego pobytu.

Dostarczenie pakietów wyborczych

• Pakiet wyborczy wyborca otrzymuje do 5 dni przed wyborami.
• Pakiet może zostać dostarczony przez pocztę, przez upoważnionego pracownika urzędu gminy lub może być odebrany osobiście, jeśli wyborca tak zadeklarował.
• Pakiet wysłany przez urząd gminy pocztą dostarcza wyborcy zespół składający się z min. dwóch listonoszy bezpośrednio do skrzynki. Jeśli nie da się umieścić pakietu w skrzynce, listonosz zostawi w drzwiach zawiadomienie o możliwości odbioru pakietu na poczcie.
• Pakiety, które nie trafiły do wyborców, zostają dostarczone do obwodowej komisji wyborczej.
• Urzędy gminy prowadzą wykazy pakietów dla wyborców, gdzie odnotowuje się informacje o przygotowaniu, wysłaniu i odbiorze pakietu. Odnotowuje się to także w spisie wyborców.

Wybory za granicą

• Za granicą chęć głosowania korespondencyjnego zgłasza się konsulowi do 12 dni przed wyborami.
• Zgłoszenie oprócz danych osobowych, musi zawierać dodatkowe informacje, takie jak m.in. miejsce pobytu, numer paszportu.
• Konsul wysyła do wyborcy pakiet niezwłocznie po otrzymaniu go od komisji wyborczej, ale najpóźniej 6 dni przed wyborami. Wyborca może go odebrać osobiście, jeśli tak zadeklarował.
• Kopertę zwrotną wysyła się na własny koszt na adres konsulatu.

Jak oddać głos

• W skład pakietu wchodzi: karta do głosowania, koperta zwrotna, koperta na kartę do głosowania, instrukcja, oświadczenie o osobistym i tajnym głosowaniu.
• Wzór karty do głosowania oraz pozostałych części składowych pakietu (np. wzór i rozmiar koperty) określa PKW.
• Wyborca głosujący korespondencyjnie musi podpisać oświadczenie o głosowaniu tajnym i osobistym, które zawiera jego imię, nazwisko oraz PESEL.
• Kartę z oddanym głosem wkłada się do przeznaczonej do tego koperty, zakleja, a zaklejoną kopertę razem z oświadczeniem wkłada do koperty zwrotnej.
• Kopertę zwrotną najpóźniej 2 dni przed wyborami wrzuca się do skrzynki nadawczej,
• Poczta Polska odpowiada za zapewnienie wystarczającej liczby skrzynek nadawczych w każdej gminie.
• Wyborca może także przed dniem głosowania zanieść sam lub za pośrednictwem innej osoby taką kopertę do urzędu gminy (lub konsula za granicą). Może również w dniu głosowania zanieść ją do obwodowej komisji wyborczej.

Organizacja wyborów

• PKW w drodze uchwały określi sposób postępowania m.in. z kopertami zwrotnymi doręczonymi do obwodowej komisji czy z pakietami wyborczymi nieodebranymi przez wyborcę.
• W kraju zadania polegające na przyjmowaniu, przemieszczaniu i doręczaniu przesyłek pakietów wyborczych oraz przesyłek kopert zwrotnych realizuje Poczta Polska.
• Marszałek sejmu określa terminy wykonywania czynności wyborczych i może je zmieniać „mając na względzie sytuację epidemiologiczną” po zasięgnięciu opinii ministra zdrowia i PKW (w pierwotnej wersji było to na wniosek ministra, ale PiS złożyło autopoprawkę).
• Minister zdrowia może, po zasięgnięciu opinii PKW, zarządzić głosowanie korespondencyjne na terenie gminy lub jej części (nie później niż 7 dni przed wyborami), jeśli wskazuje na to sytuacja epidemiologiczna na tym obszarze.
• Zasady bezpieczeństwa sanitarnego w lokalach wyborczych określi minister zdrowia.
• Elementy pakietu wyborczego, które zostały wcześniej wydrukowane, mogą zostać wykorzystane w nowych wyborach.
• Zagraniczne komisje mają 48 h na ustalenie wyników wyborów (termin wydłużono z 24h), inaczej głosowanie w danym obwodzie PKW uzna za „niebyłe”.
• Protest wyborczy można złożyć w ciągu 3 dni od dnia podania wyników wyborów.
• Poprzednia ustawa o tzw. głosowaniu korespondencyjnym zostaje uchylona.

Komisje wyborcze

• W skład okręgowej komisji wchodzi od 4 do 10 członków z wykształceniem prawniczym. OKW powołuje PKW na wniosek komisarza wyborczego.
• Obwodowa komisja wyborcza liczy min. 3 członków. Nabór do komisji nie musi być ponawiany, jeśli składy zostały już wyłonione w oparciu o wcześniej obowiązujące terminy.
• W szpitalach, DPS-ach i innych placówkach opiekuńczych czy leczniczych w skład komisji wchodzą pracownicy tej jednostki.
• Szkolenia dla członków obwodowych komisji wyborczych przeprowadzone zostaną drogą elektroniczną.

Zmiany dla komitetów wyborczych

• Komitety wyborcze, które już działają, składają do PKW zawiadomienie o uczestnictwie w wyborach. Nie muszą zbierać ponownie podpisów.
• Zgłaszać mogą się także nowi kandydaci, jeśli zbiorą podpisy i spełnią wszystkie wymogi formalne.
• Nowe komitety mogą wydać na kampanię 50 proc. limitu z kodeksu wyborczego (ok. 10 mln zł.).

Teraz projektem zajmie się Senat.

Podobna propozycja opozycji

Podobną propozycję projektu ustawy dotyczącej trybu przeprowadzenia wyborów przygotowała Koalicja Obywatelska. Projekt przygotowany przez KO przewiduje cztery możliwości oddania głosu. Poza tradycyjnym głosowaniem w lokalu, głosowaniem korespondencyjnym oraz poprzez pełnomocnika, KO proponuje czwartą opcję – głosowanie internetowe.

Oprogramowanie do głosowania przez internet miałoby przygotować ministerstwo cyfryzacji w oparciu o wymagania wskazane przez PKW i pod jej nadzorem.

Podobnie jak w przypadku projektu PiS, głosowanie korespondencyjne odbywałoby się na życzenie wyborcy (do 15 dnia przed wyborami). Pakiet musiałby zostać doręczony do rąk własnych obywatela, za pokwitowaniem. Nieodebrany pakiet byłby powtórnie wysyłany (max. 3 dni od pierwszej próby doręczenia), a potem (w przypadku ponownego braku doręczenia) przekazany do obwodowej komisji wyborczej. Wyborca, tak jak w projekcie partii rządzącej, mógłby go przekazać listonoszowi, zanieść samemu do urzędu gminy (przed dniem głosowania) lub do komisji (w dniu głosowania).

Projekt Koalicji nie był jeszcze rozpatrywany w Sejmie. Został złożony 11 maja.