Marszałek Sejmu Elżbieta Witek ogłosiła kalendarz wyborczy, a prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę o głosowaniu. Tłumaczymy więc, jak będą przebiegać czerwcowe wybory prezydenckie. Pierwsza tura – już 28 czerwca.
[Aktualizacja – 08.06.2020]
W poniedziałek 1 czerwca Senat zakończył prace nad ustawą o głosowaniu hybrydowym (o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na prezydenta zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego), a we wtorek Sejm rozpatrzył poprawki Senatu i skierował ustawę do prezydenta, który podpisał ją jeszcze tego samego dnia.
Senat zaproponował 36 poprawek do ustawy o wyborach. Senatorowie chcieli żeby kalendarz wyborczy był ustalany przez marszałek w porozumieniu z PKW (a nie jedynie za opinią PKW) oraz żeby podpisy pod kandydaturą można było składać elektronicznie, za pomocą ePUAP. Poprawki te nie zostały przyjęte. Senat zgłosił także trzy poprawki, które, według senatora Marka Borowskiego, miały być warunkiem uczciwości, powszechności i tajności nadchodzących wyborów. Pierwsza mówiła o tym, że to PKW, a nie minister zdrowia, ma mieć decydujące słowo w sprawie przeprowadzania wyborów tylko korespondencyjnie w poszczególnych powiatach w związku z zagrożeniem epidemicznym – tę poprawkę Sejm przyjął. Pozostałe dwie dotyczyły zagwarantowania 10 dni na rejestrację komitetu i zebranie podpisów oraz obowiązku pokwitowania pakietu wyborczego przez wyborcę w głosowaniu korespondencyjnym. Sejm je odrzucił.
Oprócz zasad wyborów określonych w ustawie, znamy też kalendarz, który marszałek Witek uzgodniła z PKW. Kalendarz został opublikowany w Dzienniku Ustaw w środę, 3 czerwca. Zgodnie z nim:
-do 5 czerwca nowe komitety wyborcze mają czas na rejestrację, a te, które już zgłaszały się na wybory 10 maja, na zawiadomienie PKW o uczestnictwie w wyborach,
-do 10 czerwca pełnomocnicy wyborczy mogą zgłaszać kandydatów na prezydenta – zarówno nowych, jak i tych zgłoszonych na 10 maja. Nowi kandydaci muszę do tego dnia dostarczyć 100 tys. podpisów. Kandydaci już zgłoszeni są zwolnieni z tego obowiązku,
-do 12 czerwca pełnomocnicy mogą zgłaszać kandydatów na członków komisji,
-do 13 czerwca osoby przebywające za granicą mogą zgłaszać konsulom chęć głosowania korespondencyjnego,
-do 15 czerwca zostaną powołane obwodowe i okręgowe komisje,
-do 16 czerwca można zgłaszać do urzędu gminy chęć głosowania korespondencyjnego w kraju,
-do 19 czerwca można składać wnioski o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania,
-do 21 czerwca PKW, na wniosek ministra zdrowia, może uchwałą określić w wybranych gminach głosowanie tylko korespondencyjne,
-do 23 czerwca wyborca, który zgłosił chęć głosowania korespondencyjnego, otrzymuje pakiet wyborczy,
-do 23 czerwca możliwe jest składanie wniosków o dopisanie do spisu wyborców w wybranym przez siebie obwodzie głosowania,
-do 23 czerwca osoby, które w dniu wyborów będą w przymusowej kwarantannie (osoby zdrowe, które mogły mieć styczność z chorymi), izolacji (osoby z potwierdzonym wirusem COVID-19, np. w szpitalu) lub izolacji w domu (osoby chore przebywające w domu) zgłaszają chęć udziału korespondencyjnego w wyborach,
-do 25 czerwca wyborcy przebywający za granicą mogą zgłaszać wnioski o wpisanie do spisu wyborców w obwodach głosowania utworzonych za granicą; ten sam termin obowiązuje na polskich statkach,
-do 26 czerwca czas na zgłoszenie chęci głosowania korespondencyjnie mają osoby, które kwarantannę/izolację rozpoczęły po 23 czerwca,
-do 26 czerwca wyborcy głosujący korespondencyjnie mogą wrzucać głosy w kopertach zwrotnych do skrzynek nadawczych lub dostarczyć je osobiście do urzędów albo konsulatów,
-do 26 czerwca poczta dostarcza pakiety wyborcze osobom w kwarantannie/izolacji/izolacji domowej, które zgłosiły chęć głosowania korespondencyjnie po 16 czerwca (12 dni do wyborów),
-26 czerwca o godz. 24 zakończy się kampania wyborcza, a zacznie cisza wyborcza,
-28 czerwca w godzinach 7-21 będzie trwało głosowanie. Głosujący korespondencyjnie będą mogli w tym dniu przekazać kopertę do lokalu wyborczego. Poczta i urzędy dostarczą głosy korespondencyjne do obwodowych komisji wyborczych.
Zgłoszenia o chęci udziału korespondencyjnego automatycznie dotyczą obydwu tur. Ewentualna druga tura odbędzie się najprawdopodobniej 12 lipca.
Wyborca otrzymuje pakiet wyborczy nie później niż 5 dni przed wyborami, czyli maksymalnie do 23 czerwca. Szczegóły, jak będzie to prawdopodobnie wyglądało, możemy znaleźć w projekcie rozporządzenia ministra infrastruktury (nie został jeszcze przyjęty).
Osobom w przymusowej kwarantannie pakiet dostarczy, po wcześniejszym zawiadomieniu, dwóch pracowników Poczty Polskiej. Pracownicy zostawią pakiet pod drzwiami wyborcy i odczekają ok. 3 minut aż pakiet zostanie odebrany. Jeśli po upływie tego czasu nikt nie odbierze pakietu, listonosze zabiorą go ze sobą. Wyborca może wypełnić pakiet od razu po odebraniu. Wtedy pracownicy wrzucą wypełnioną i zaklejoną kopertę zwrotną do mobilnej skrzynki nadawczej. Jeśli wyborca nie skorzysta z tej możliwości, musi dostarczyć kopertę we własnym zakresie. Pracownicy poczty zaznaczają na karcie doręczeń odbiór pakietu lub jego brak oraz to, czy wyborca od razu oddał głos. Pozostali wyborcy dostaną pakiety do skrzynek.
Wyborca może także odebrać swój pakiet samodzielnie z urzędu gminy, jeśli wcześniej tak zadeklarował.
Głosy wręczone pracownikom poczty przechowa poczta, natomiast głosy, które wyborca zaniesie sam, urząd gminy będzie przechowywać w miarę możliwości w kasach pancernych, lub w zamkniętych pomieszczeniach z ograniczonym dostępem. Urząd będzie je na bieżąco przeliczać – wynika to z projektu rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji. Poczty i urzędy przekażą głosy do obwodowych komisji w dniu głosowania.
Ministerstwo zdrowia przygotowało rozporządzenie dot. środków ochrony osobistej dla członków obwodowych komisji wyborczych oraz zasad bezpieczeństwa sanitarnego w lokalach wyborczych. W trakcie pisania tego tekstu dokument nie był jeszcze dostępny w internecie, ale z informacji podanych przez PAP wynika, że członkowie komisji otrzymają: jednorazowe rękawice ochronne w ilości umożliwiającej zmianę co godzinę, półmaski filtrujące FFP1 w ilości umożliwiającej ich zmienianie zgodnie z zaleceniami producenta, przyłbice i płyn do dezynfekcji rąk. Lokal będzie wietrzony co najmniej raz na godzinę przez 10 minut. Jego powierzchnia musi być dostosowana do ilości osób, które mają w nim przebywać – maksymalnie 1 osoba na 15 m. kw. Miejsca pracy członków komisji będą oddalone od siebie o 1,5 m. Stanowiska pracy mają zostać wyposażone w nieprzepuszczalne bariery. Jeśli pomieszczenie ma klimatyzację, powinna ona pracować bez przerwy. Przy wejściu muszą zostać umieszczone płyny dezynfekcyjne, a klamki, urny czy blaty muszą być co godzinę dezynfekowane przez osobę w maseczce i rękawiczkach.
Podczas prac w Sejmie poseł PiS Przemysław Czarnej poinformował, że to Ministerstwo Zdrowia, a nie samorządy, ma zapewnić środki ochrony osobistej dla członków komisji.
Za granicą chęć głosowania korespondencyjnego zgłasza się konsulowi do 13 czerwca. Zgłoszenie, oprócz danych osobowych, musi zawierać m.in. miejsce pobytu i numer paszportu. Konsul do 22 czerwca wysyła pakiety do wyborców, którzy zadeklarowali korespondencyjny udział. Do tego samego dnia wyborcy, którzy zadeklarowali osobisty odbiór pakietów, mają czas na ich odebranie w konsulacie. Jak wynika z projektu rozporządzenia ministra spraw zagranicznych konsul wysyła pakiet do wyborcy pocztą lub kurierem. Kopertę zwrotną wyborca odsyła do 26 czerwca na własny koszt pocztą lub kurierem na adres konsulatu. Konsul przekazuje koperty do obwodowej komisji wyborczej.
PKW określa m.in.:
-sposób postępowania z kopertami zwrotnymi doręczonymi do obwodowej komisji i z pakietami wyborczymi nieodebranymi przez wyborcę,
-wzór kart do głosowania oraz wzór i rozmiar koperty na pakiet wyborczy, koperty zwrotnej, koperty na kartę do głosowania i oświadczenia,
-zarządza na wniosek ministra zdrowia głosowanie korespondencyjne na terenie danej gminy,
-konsultuje z ministrami rozporządzenia dotyczące wyborów.
Poczta Polska odpowiada za przyjmowanie, przemieszczanie i doręczanie pakietów wyborczych oraz kopert zwrotnych.
Marszałek Sejmu określa kalendarz wyborczy i może go zmienić „mając na względzie sytuację epidemiologiczną” po zasięgnięciu opinii ministra zdrowia i PKW.
Minister zdrowia:
-może zawnioskować do PKW o zarządzenie głosowania korespondencyjnego na terenie gminy lub jej części,
-określa zasady bezpieczeństwa sanitarnego w lokalach wyborczych,
-opiniuje zmiany w kalendarzu wyborczym dokonane przez marszałek Sejmu ze względu na sytuację epidemiczną.
Minister spraw wewnętrznych i administracji określa m.in. wzór i sposób prowadzenia oraz aktualizacji wykazu pakietów wyborczych, a także tryb odbierania i przechowywania kopert zwrotnych dostarczonych przez wyborcę do urzędu gminy.
Minister spraw zagranicznych określa m.in.:
-wzór i sposób prowadzenia oraz aktualizacji wykazu pakietów wyborczych,
-tryb przekazywania wyborcy pakietu wyborczego,
-tryb odbierania i przechowywania kopert zwrotnych dostarczonych przez wyborcę do konsulatu,
-tryb przekazywania ich do obwodowych komisji wyborczych,
-wskazuje obwody do głosowania korespondencyjnego.
Minister infrastruktury określa m.in. tryb dostarczania pakietów do wyborców w kraju i tryb przekazywania ich do komisji.
Od 4 czerwca ma działać udostępniona przez ministra cyfryzacji e-usługa, która umożliwia dopisanie się do spisu wyborców (na jedne wybory) lub do rejestru wyborców (na stałe) w wybranym miejscu. Będzie to możliwe z profilem zaufanym lub e-dowodem. Internetowo będzie również można zgłosić chęć udziału korespondencyjnego w wyborach. Wszystko to zostanie udostępnione na portalu gov.pl. Na dopisanie się czas upływa 23 czerwca, a na zgłoszenie udziału korespondencyjnego w wyborach – 16 czerwca.
W skład okręgowej komisji wchodzi od 4 do 10 członków z wykształceniem prawniczym. Powoła je PKW na wniosek komisarza wyborczego. Obwodowa komisja wyborcza będzie liczyła minimum 3 członków. Według ustawy nabór do komisji nie będzie musiał być ponawiany, jeśli składy wyłoniono już w oparciu o termin 10 maja. W szpitalach, DPS-ach i innych placówkach opiekuńczych czy leczniczych w skład komisji mają wchodzić pracownicy tej jednostki. Szkolenia dla członków obwodowych komisji wyborczych mogą zostać przeprowadzone internetowo.
Działające już komitety nie muszą zbierać ponownie podpisów, ale do 5 czerwca muszą zawiadomić PKW o chęci udziału w wyborach i do 10 czerwca zgłosić kandydatów poprzez pełnomocnika. Nowe komitety muszą zebrać do 10 czerwca 100 tys. podpisów oraz mają mniejszy limit wydatków na kampanię – 50 proc. tego, co konkurenci zgłoszeni wcześniej, czyli ok. 10 mln zł.