Co oznacza, że wybory są bezpośrednie?

Wybory bezpośrednie to wybory jednostopniowe. Głosujący, a nie wybrany przez niego „pośrednik”, tak jak ma to miejsce np. w charakterystycznym dla Stanów Zjednoczonych systemie elektorskim, decyduje o tym, kto zdobędzie mandat wyborczy. 

W kontekście wymogu bezpośredniości wyborów porusza się aspekt ich osobistego charakteru. Głosowanie osobiste, jak sama nazwa wskazuje, to takie, w którym bierzemy udział osobiście – stawiamy się w lokalu wyborczym, po dopełnieniu niezbędnych formalności odbieramy kartę do głosowania, następnie własnoręcznie zakreślamy krzyżyk przy nazwisku jednego kandydata lub kandydatki z listy i wrzucamy kartę do urny wyborczej.

Za głosowanie osobiste Kodeks wyborczy uznaje także takie, które odbywa się korespondencyjnie (art. 38. § 2).

Możliwość głosowania drogą korespondencyjną, czyli poza lokalem wyborczym, została pomyślana jako ułatwienie dla wyborców ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności (art. 53a. § 1. Kodeksu wyborczego), osób podlegających obowiązkowej kwarantannie lub izolacji (art. 53a. § 1a pkt 1. Kodeksu wyborczego) oraz dla tych, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 60 lat (art. 53a. § 1a pkt 2. Kodeksu wyborczego).

W zbliżających się wyborach prezydenckich głosowanie korespondencyjne będzie dostępne na szerszą skalę – dla wszystkich, którzy odpowiednio wcześnie (do 16 czerwca) zgłosili stosowny zamiar. Takie rozwiązanie nie wynika wprost z przepisów Kodeksu wyborczego. Jest ono tymczasowo wprowadzone Ustawą z dnia 2 czerwca 2020 r. o szczególnych zasadach organizacji wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r. z możliwością głosowania korespondencyjnego.

Za głosowaniem w lokalu wyborczym, jak i głosowaniem korespondencyjnym stoi taki sam zamysł: wyborca samodzielnie (osobiście) wypełnienia kartę do głosowania, zgodnie ze swoimi preferencjami politycznymi.

Warto podkreślić, że choć żadna z metod głosowania nie eliminuje całkowicie ryzyka przekupstwa wyborczego i innych nadużyć, to metoda korespondencyjna może czynić je łatwiejszymi w realizacji.

Nie ulega wątpliwości, że fakt osobistego oddania głosu łatwiej sprawdzić, gdy głosowanie odbywa się w lokalu wyborczym. Im większy nacisk na możliwość kontroli, czy wyborca rzeczywiście postąpił zgodnie z przepisami i samodzielnie wypełnił kartę do głosowania (jak ma to miejsce w lokalu wyborczym), tym większe gwarancje równości wyborów (jeden wyborca – jeden głos) i tajności głosowania.

Z drugiej strony głosowanie korespondencyjne daje szansę na skorzystanie ze swoich praw obywatelskich osobom, które w przeciwnym razie nie mogłyby zagłosować w tradycyjny sposób – ze względu obowiązek kwarantanny lub w obawie o swoje zdrowie w okresie pandemii. Teoretycznie może być więc rozumiane jako krok w kierunku powszechności wyborów. Podobnie jest zresztą z głosowaniem przez pełnomocnika – dopuszczalnym tylko dla wyborców niepełnosprawnych i dla wyborców w wieku 60 plus według art. 54. § 1. i § 3 Kodeksu wyborczego – które stanowi odstępstwo od wymogu osobistego oddania głosu.