Po nadchodzących, jesiennych wyborach parlamentarnych rozpocznie się kolejna, już X kadencja Sejmu – oto parę porad, które pomogą Ci zrozumieć, jak nawiązać kontakt z posłem a także skutecznie monitorować jego pracę.
Posłowie i senatorowie działają w imieniu obywateli. Mają ustawowy obowiązek uwzględniać w swojej pracy parlamentarnej opinie, postulaty i wnioski zgłaszane przez wyborców.
Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora
Art. 21. 1. Posłowie i senatorowie przyjmują opinie, postulaty, wnioski wyborców oraz ich organizacji i biorą je pod uwagę w swej działalności parlamentarnej.
Art. 23. 1. Posłowie i senatorowie tworzą biura poselskie, senatorskie lub poselsko-senatorskie w celu obsługi swojej działalności w terenie.
Mają także obowiązek prowadzenia przynajmniej jednego biura poselskiego (biuro podstawowe), chociaż wielu parlamentarzystów ma ich więcej (filie biura). Oczywiście po rozpoczęciu nowej kadencji biura część nowych posłów nie będą od razu otwarte. Tym bardziej, że sama ustawa, ani zarządzenia marszałka nie określają, w jakim okresie należy otworzyć biuro. Adresy, numery telefonów do biur oraz adresy mailowe posłów każdy obywatel może znaleźć na stronie sejmu w profilach posłów oraz na profilach polityków w serwisie MamPrawoWiedziec.pl. Poprzez biuro można umówić się na indywidualne spotkanie z wybranym parlamentarzystą.
Dlaczego warto to zrobić? Chociażby dlatego, że każdy poseł oraz senator ma prawo interweniować w sprawach zgłaszanych przez swoich wyborców, a organy administracji rządowej, samorządy czy przedsiębiorstwa państwowe mają obowiązek rozpatrzyć taką sprawę w ciągu 14 dni. Kierownicy tych instytucji muszą przyjąć posła lub senatora i udzielić mu wszelkich wyjaśnień. Poseł lub senator na podstawie swojej legitymacji ma wstęp na teren każdej takiej jednostki.
Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora
Art. 20. 1. Poseł lub senator ma prawo podjąć – w wykonywaniu swoich obowiązków poselskich lub senatorskich – interwencję w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego, zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym oraz organizacji społecznej, a także w jednostkach gospodarki niepaństwowej dla załatwienia sprawy, którą wnosi we własnym imieniu albo w imieniu wyborcy lub wyborców, jak również zaznajamiać się z tokiem jej rozpatrywania.
2. Organy i jednostki, wymienione w ust. 1, wobec których poseł lub senator podjął interwencję, są obowiązane najpóźniej w ciągu czternastu dni powiadomić posła lub senatora o stanie rozpatrywania sprawy i w terminie uzgodnionym z posłem lub senatorem ostatecznie ją załatwić.
3. Kierownicy organów i jednostek, o których mowa w ust. 1, są obowiązani niezwłocznie przyjąć posła lub senatora, który przybył w związku ze sprawą wynikającą z wykonywania jego mandatu, oraz udzielić informacji i wyjaśnień dotyczących sprawy.
4. Legitymacja poselska lub senatorska upoważnia parlamentarzystę do wstępu na teren jednostek, o których mowa w ust. 1.
Zgodnie z regulaminem Sejmu jego obrady są jawne.
Art. 172 1. Posiedzenia Sejmu są jawne. Jawność posiedzeń Sejmu zapewnia się w szczególności poprzez:
1) wcześniejsze informowanie opinii publicznej o posiedzeniach Sejmu,
2) umożliwienie prasie, radiu i telewizji sporządzania sprawozdań z posiedzeń Sejmu,
3) umożliwienie publiczności obserwowania obrad Sejmu z galerii w sali posiedzeń Sejmu, na zasadach określonych przez Marszałka Sejmu w przepisach porządkowych.
Oznacza to, że obywatele mają możliwość obserwowania posiedzenia Sejmu w roli publiczności (w sali posiedzeń dla publiczności wydzielona jest część galerii). W obradach może wziąć udział pojedyncza osoba lub zorganizowana grupa.
Pojedyncza osoba zainteresowana udziałem w posiedzeniu Sejmu musi udać się do działu przepustek (budynek U) co najmniej 24 godziny przed planowanym wejściem z pisemnym zgłoszeniem chęci obserwacji obrad. Na podstawie zgłoszenia oraz dokumentu tożsamości ze zdjęciem może wtedy uzyskać jednorazową kartę wstępu wydawaną przez Straż Marszałkowską.
W przypadku grupy zgłoszenie musi nastąpić na co najmniej 48 godzin przed wstępem. Do wejścia konieczna będzie lista imienna z danymi organizatora oraz osób wchodzących (imiona i nazwiska, numer tel. organizatora, a w przypadku osób pełnoletnich numery pesel oraz numery i rodzaje dokumentów ze zdjęciem). Grupy mają także możliwość zwiedzania Sejmu, ale w tym przypadku procedura jest inna, rezerwację przeprowadza się przez internetowy system.
Sejm może odmówić obywatelowi prawa do obserwacji, jeśli np. uchwalono, że obrady będą tajne, albo jeśli wymaga tego procedura związana z wizytą międzynarodową. Inną przesłanką do odmowy może być wyczerpanie dostępnych miejsc dla publiczności.
Na takiej samej zasadzie funkcjonuje loża dla publiczności podczas obrad Senatu. Zainteresowane osoby muszą zgłosić chęć udziału do Centrum Informacyjnego Senatu na co najmniej 24 godziny przed wejściem.
Większość ustaw procedowanych w parlamencie trafia przynajmniej raz do którejś z 29 stałych komisji sejmowych (do tej liczby dochodzą komisje nadzwyczajne, w tym komisje śledcze, których w tej kadencji jeszcze nie utworzono). Komisje mogą poprawiać i zmieniać treść projektów ustaw, które rozpatrują. W takiej – zmienionej – formie przekazują je pod obrady sejmowe. Wzięcie udziału w obradach komisji umożliwia podzielenie się swoimi argumentami z posłami pracującymi nad danym prawem.
Zgodnie z regulaminem Sejmu
Art. 154. 3. W posiedzeniu komisji, na zaproszenie prezydium komisji lub jej przewodniczącego, mogą uczestniczyć przedstawiciele organizacji zawodowych i społecznych oraz eksperci komisji, a także inne osoby.Zainteresowany obywatel może zgłosić się bezpośrednio do przewodniczącego wybranej komisji po zgodę na uczestnictwo w jej obradach. Wniosek można złożyć przez sekretariat komisji. Kontakt do poszczególnych sekretariatów można znaleźć na stronie sejmu w zakładce „komisje stałe”.
W sprawie wejścia na posiedzenie wybranej komisji można zgłosić się także do swojego posła. Posłowie mają możliwość zapraszania gości do parlamentu. Na zgłoszenie parlamentarzysty biuro przepustek może wystawić jednorazową kartę wstępu dla wskazanej osoby.
W przypadku niektórych projektów ustaw przeprowadzane są wysłuchania publiczne w celu zebranie opinii i uwag od różnych stron społecznych zainteresowanych wynikiem procesu legislacyjnego. Wysłuchania odbywają się w Sejmie i są otwarte dla wszystkich. Aby wziąć udział w wysłuchaniu, należy złożyć wniosek do marszałka Sejmu (osobiście lub pocztą) na urzędowym formularzu co najmniej 10 dni przed wysłuchaniem. Warto śledzić zakładkę „wysłuchania publiczne” na stronie Sejmu, gdzie ogłaszane są planowane wysłuchania. Niestety nie jest to częsta praktyka, podczas VIII kadencji Sejmu przeprowadzono je tylko w odniesieniu do 3 projektów.