Jak europejscy liderzy odpowiedzieliby na kwestionariusz MamPrawoWiedziec.pl?

Organy Unii Europejskiej niedługo powołają kolejnego przewodniczącego, a najprawdopodobniej przewodniczącą Komisji Europejskiej. Układ sił w nowym Parlamencie Europejskim z pewnością wpłynie na przyszłość Europy. Nie można jednak zapomnieć, że w unijnym systemie politycznym olbrzymią rolę odgrywają rządy państw członkowskich, które kreują decyzje Rady Europejskiej i Rady Unii Europejskiej. Z tego powodu warto przyjrzeć się postulatom najważniejszych liderów państw członkowskich. 

Jak łatwo się domyślić, MamPrawoWiedziec.pl nie miało okazji bezpośrednio przepytać Ursuli von der Leyen (przewodnicząca Komisji Europejskiej), Olafa Scholza (kanclerz Niemiec), Emmanuela Macrona (prezydent Francji), Giorgii Meloni (premierka Włoch), Pedro Sáncheza (premier Hiszpanii) i Donalda Tuska (premier Polski). Poniższe odpowiedzi są więc wynikiem analizy opartej na publicznie dostępnych postulatach i działaniach tych polityków. Staraliśmy się uwzględnić zarówno postulaty, jak i praktyczne działania szefów rządów i głów państw. Jeśli deklaracje i działania były ze sobą sprzeczne, przyznawaliśmy większe znaczenie rzeczywistym działaniom polityków.

Do analizy wybraliśmy 6 pytań związanych z najważniejszymi wyzwaniami nadchodzącej kadencji PE – bezpieczeństwem, polityką migracyjną, dalszą integracją UE, regulacjami wobec gigantów cyfrowych, klimatem i systemem podatkowym. Poniżej przedstawiamy pytania i odpowiedzi, których naszym zdaniem udzieliliby politycy, wraz z uzasadnieniem.

***

Pytanie 1 – bezpieczeństwo

Unia Europejska nie jest obecnie sojuszem obronnym. System bezpieczeństwa w Europie oparty jest o polityki obronne prowadzone przez poszczególne państwa członkowskie i sojusze militarne, w tym przede wszystkim NATO. Tymczasem w UE trwa dyskusja nad budową europejskiego systemu obrony i bezpieczeństwa. Które z poniższych stwierdzeń jest bliższe Pani/Pana poglądom?

1. Nie należy zwiększać funkcji obronnych Unii Europejskiej, bo wspólnota wchodziłaby w ten sposób w kompetencje NATO.
2. W kwestii bezpieczeństwa kraje Unii Europejskiej nie mogą polegać tylko na NATO. UE powinna, nawet kosztem napięcia w relacjach ze Stanami Zjednoczonymi, budować własny system bezpieczeństwa.

Prosimy wybrać jedną odpowiedź.

1. Zdecydowanie A
2. Raczej A
3. Raczej B
4. Zdecydowanie B
5. Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie.

Ursula von der Leyen: Raczej B

Choć von der Leyen podkreśla znaczenie dobrych relacji z NATO i USA, to nic dziwnego, że jako przewodnicząca Komisji Europejskiej stawia przede wszystkim na integrację i współpracę zbrojeniową w ramach UE. W obliczu rosyjskiej agresji w Ukrainie bezpieczeństwo stało się najważniejszym filarem politycznej platformy przewodniczącej KE. Inwestycje w unijną obronność i przemysł obronny, których jest zdecydowaną zwolenniczką, mają prowadzić do uniezależnienia się Europy od USA w kwestii bezpieczeństwa. Von der Leyen postuluje też utworzenie stanowiska unijnego komisarza ds. obronności. 

Emmanuel Macron: Zdecydowanie B

Francja od dekad mocno naciska na uniezależnienie się Europy od USA w kwestii bezpieczeństwa. Prezydent Macron nie jest w tej kwestii wyjątkiem – kontynuuję politykę prowadzoną przez prezydentów Republiki już od Charles’a de Gaulle. Macron opowiada się za integracją współpracy wojskowej państw UE i uniezależnieniem się od NATO i USA. 

Olaf Scholz: Raczej B

Kanclerz Niemiec pozytywnie wypowiadał się o postulowanej przez Macrona autonomii obronnej UE. Jednocześnie popiera dalszą intensyfikację współpracy w ramach NATO. Postuluje zwiększenie wysiłków na rzecz osiągnięcia pułapu wydatków 2 proc. PKB na obronność we wszystkich państwach sojuszu (choć Niemcy osiągną ten pułap dopiero w tym roku).

Giorgia Meloni: Raczej A

Premierka Włoch od początku swojego urzędowania mocno stawiała na pozytywne relacje z USA. Dla Meloni ważna jest współpraca w ramach struktur NATO, ale jednocześnie w swojej praktyce politycznej często popiera projekty integracji obronnej w ramach Unii Europejskiej. Meloni uznaje, że są one „komplementarne” względem NATO. 

Pedro Sánchez: Zdecydowanie B

Premier Hiszpanii popiera koncepcję utworzenia wspólnej europejskiej armii. Uznaje, że pozwoli to Europie dotrzymać tempa w wyścigu pomiędzy wspólnotą, a jej globalnymi rywalami i zapewnić sobie bezpieczeństwo przeciwko zagrożeniu rosyjską inwazją. 

Donald Tusk: Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie

Rząd Donalda Tuska popiera budowę polskiego systemu bezpieczeństwa zarówno w oparciu o dobre relacje z USA, jak i dalszą współpracę z resztą UE. Podobnie z resztą jak większość rządów w historii III RP. Obecnie ciężko stwierdzić, na który z tych filarów postawi mocniej.

***

Pytanie 2 – polityka migracyjna 

Służby graniczne państw członkowskich w celu uniemożliwienia przedostania się migrantów na teren Unii Europejskiej stosują przemoc oraz tzw. pushbacki (wywózki). Które z poniższych stwierdzeń jest bliższe Pana/Pani poglądom?

1. Pushbacki oraz przemoc stosowana przez służby graniczne są konieczne do zapewnienia bezpieczeństwa granic UE i powinny być zalegalizowane.
2. Pushbacki oraz przemoc nie powinny być stosowane przez służby graniczne, ponieważ są sprzeczne z prawem międzynarodowym i wartościami Unii Europejskiej.

Prosimy wybrać jedną odpowiedź.

1. Zdecydowanie A
2. Raczej A
3. Raczej B
4. Zdecydowanie B
5. Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie.

Ursula von der Leyen: Raczej A

Przewodnicząca Komisji Europejskiej stawia na skuteczną ochronę granic. Migracje nieregularne były jedną z głównych kwestii, którymi zajmowała się przez ostatnie lata. Według von der Leyen polityka migracyjna powinna opierać się na poszanowaniu praw człowieka i prawa międzynarodowego. W praktyce jednak przymyka oczy na ich naruszanie. Pokazują to m.in. brak reakcji Komisji Europejskiej na praktyki pushbacków na granicy polsko-białoruskiej oraz naruszenia, których dopuszczają się funkcjonariusze Frontexu. Te drugie dotychczas nie spotkały się ze zdecydowaną krytyką przewodniczącej i odpowiednią reformą tej instytucji. 

Olaf Scholz: Zdecydowanie B

W ostatnich latach polityka migracyjna urzędującego kanclerza Niemiec uległa pewnemu zaostrzeniu. Niemniej Scholz jest zwolennikiem humanitarnego podejścia do zarządzania migracjami. Ze względu na geograficzne położenie jego kraju (brak zewnętrznej granic UE) ciężko o potwierdzenie tych postulatów w praktyce. Wielu polityków oficjalnie manifestuje swoje przywiązanie do humanitarnych metod, ale w praktyce zaprzecza tym deklaracjom. Warto jednak wspomnieć, że niemiecki rząd wspiera organizacje humanitarne (SAR) ratujące osoby w drodze na Morzu Śródziemnym. Biorąc pod uwagę jego postulaty oraz długoletnią agendę jego środowiska politycznego, można uznać, że Olaf Scholz jest przeciwnikiem stosowania pushbacków.

Emmanuel Macron: Raczej B

W ostatnich latach prezydent Francji stopniowo zaostrza swoją politykę migracyjną (chociażby na granicy z Włochami). W zeszłym roku Macron poparł uchwalone przez francuski parlament kontrowersyjne prawo zaostrzające francuski system imigracyjny. Niemniej od lat postuluje humanitarne podejście do migracji z poszanowaniem fundamentalnych praw człowieka. 

Giorgia Meloni: Zdecydowanie A 

Radykalne powstrzymywanie migracji od zawsze było jednym z najważniejszych elementów platformy politycznej urzędującej premierki Włoch. Migracje nieregularne do Włoch mają oczywiście inny charakter niż na granicy polsko-białoruskiej. Zdecydowana większość osób w drodze dociera do Włoch przez morze. Technicznie sprawa wygląda więc inaczej, ale podejście jest to samo, co w Polsce. Włoski rząd, choć z małą skutecznością, robi wszystko, żeby na jego terytorium dotarło jak najmniej łodzi z osobami migrującymi. Blokuje m.in. dostęp do portów dla łodzi organizacji humanitarnych, które ratują ludzi na morzu. W zeszłym roku wprowadzono także tzw. dekret z Cutro, który utrudnia organizacjom skuteczne prowadzenie misji. Sama Giorgia Meloni powiedziała kiedyś, że migrantów należy zawrócić do ich państw pochodzenia, a łodzie, które ich przywiozły, zatopić. 

Pedro Sánchez: Raczej A

Polityka migracyjna rządu Hiszpanii powoli zaostrzała się przez 6 lat urzędowania na stanowisku premiera Pedro Sáncheza – lidera hiszpańskiej socjalistycznej partii robotniczej. Choć w swoim przekazie politycznym nie popiera on stosowania pushbacków, praktyczny wymiar działań hiszpańskich funkcjonariuszy granicznych wygląda inaczej. W trakcie rządów Sáncheza udokumentowano stosowanie pushbacków na hiszpańskiej granicy z Marokiem (Ceuta).

Donald Tusk: Zdecydowanie A

Od kiedy Donald Tusk został premierem, polityka polskiego rządu na granicy polsko-białoruskiej nie uległa większym zmianom. W ostatnim czasie rząd ponownie wprowadził strefę buforową, a Straż Graniczna wciąż stosuje przemoc i pushbacki, które w narracji politycznej premiera nazywane są teraz „humanitarnym zawracaniem do granicy”. Rząd stara się nie poruszać tematu, a na pewno nie chcę jasno wyrazić poparcia dla kontyunuacji przemocy. Praktyka się jednak nie zmieniła, a niezgodne z prawem międzynarodowym i polskim rozporządzenie umożliwiające stosowanie pushbacków nadal nie zostało uchylone. 

*** 

Pytanie 3 – integracja UE

Integracja państw członkowskich w ramach Unii Europejskiej już dawno wykroczyła poza ideę jednolitego rynku. Które z poniższych stwierdzeń dotyczących dalszej współpracy w ramach wspólnoty jest bliższe Pani/Pana poglądom?

1. Państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny dążyć do większej integracji i poszerzania kompetencji organów unijnych.
2. Unia Europejska powinna być związkiem państw o możliwie największym stopniu autonomii.

Prosimy wybrać jedną odpowiedź.

1. Zdecydowanie A
2. Raczej A
3. Raczej B
4. Zdecydowanie B
5. Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie.

Ursula von der Leyen: Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie

Przez ostatnie 5 lat przewodnicząca Komisji Europejskiej podchodziła do reformy traktatów i przyspieszenia integracji europejskiej z dystansem. Co prawda stwierdziła, że zamierza wspierać europosłów, którzy nawołują do rozpoczęcia prac nad reformą, ale sama nie wyszła z żadną inicjatywą. Można założyć, że Ursuli von der Leyen pasuje obecny stan integracji Unii Europejskiej. Nie naciskała ani na zwiększenie autonomii państw, ani na dalsze pogłębienie integracji. Warto jednak zauważyć, że von der Leyen mocno popiera dalsze rozszerzenie Unii (akcesję państw takich jak Mołdawia czy Ukraina). W ramach rozszerzenia konieczna może być reforma traktatów – niekoniecznie w stronę głębszej integracji, choć dotychczas tak właśnie było.

Olaf Scholz: Raczej A

Kanclerz Niemiec popiera dalsze prace nad integracją państw Unii Europejskiej. Od początku rosyjskiej inwazji w Ukrainie naciska przede wszystkim na dalszą integrację w sektorze zbrojeniowym. Niejednokrotnie popierał również europejską integrację w sektorze finansowym. W kwietniu 2024 roku Scholz mówił, że „im bardziej zjednoczona będzie Europa, tym łatwiej będzie nam zapewnić sobie dobrą przyszłość”.

Emmanuel Macron: Zdecydowanie A

Francja od lat jest liderem politycznego ruchu na rzecz głębszego zjednoczenia Europy. Sam Macron odrzuca co prawda ocenę swojej platformy politycznej jako „federalistycznej”, ale uważa swoją partię za jedyną prawdziwie pro-europejską w kraju. Wiza Unii Europejskiej, którą proponuje urzędujący prezydent Francji, zakłada dalsze prace nad zacieśnieniem współpracy we wszystkich sektorach polityczno-gospodarczych w ramach UE. 

Giorgia Meloni: Zdecydowanie B

Premierka Włoch zdecydowanie opowiada się za koncepcją Unii zbudowanej z państw członkowskich o szerokiej autonomii. Jest jednocześnie zwolenniczką pozostania Włoch w strefie euro oraz całej Unii Europejskiej. Polityczna historia Giorgii Meloni opiera się jednak na mocno nacjonalistycznej i eurosceptycznej retoryce. 

Pedro Sánchez: Raczej A 

Premier Hiszpanii jest zwolennikiem dalszych prac nad integracją państw Unii Europejskiej. W przeszłości wypowiadał się pozytywnie o możliwości rewizji traktatów unijnych, czyli reformy, która umożliwiłaby Unii głębszą integrację systemu podejmowania decyzji. W zeszłym roku mówił, żę „aby odnieść sukces w świecie gigantów, musimy być bardziej zjednoczeni, bardziej zintegrowani wewnętrznie i lepiej skoordynowani w zarządzaniu zewnętrznymi wyzwaniami”.

Donald Tusk: Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie

Były przewodniczący Rady Europejskiej i urzędujący premier Polski od lat pozytywnie wypowiada się koncepcji integracji Europy. Nie widzi zagrożenia dla polskiej suwerenności w polityce unijnej, ale w rosyjskiej agresji. Uznaje, że największym zagrożeniem dla niezależności naszego kraju jest izolacja na arenie międzynarodowej i nieumiejętność współpracy z Zachodem. W kontekście reformy traktatów unijnych i dalszego rozwoju politycznej integracji wypowiada się jednak niejasno. Tłumaczy, że zmiany są potrzebne, ale niekoniecznie w tej formie, którą prezentował w ostatnich latach Parlament Europejski. Jednak odpowiednie zmiany miałyby pozytywnie wpływać na pozycję Polski w UE. 

***

Pytanie 4 – regulacje rynku cyfrowego

Unia Europejska jako pierwsza zaczęła regulować rynek usług cyfrowych, wprowadzając rozwiązania na rzecz ochrony prywatności użytkowników czy też walcząc z dezinformacją i monopolem firm technologicznych. Które z poniższych stwierdzeń jest bliższe Pani/Pana poglądom?

1. Unia Europejska powinna zmienić kierunek polityki cyfrowej. Nadmierna regulacja ogranicza rozwój firm technologicznych i powstawanie innowacji w pozostałych sektorach gospodarki.
2. Unia Europejska powinna kontynuować dotychczasową politykę cyfrową i wymagać od firm technologicznych dostosowania się do regulacji. Dzięki temu Unia stawia na prawa obywateli i walczy z monopolem Big Techów.

Prosimy wybrać jedną odpowiedź.

1. Zdecydowanie A
2. Raczej A
3. Raczej B
4. Zdecydowanie B
5. Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie.

Ursula von der Leyen: Zdecydowanie B

Przewodnicząca Komisji Europejskiej popiera regulacje rynku usług cyfrowych. To z inicjatywy Komisji w ostatnich latach wychodziły propozycje nowych regulacji. Jeśli von der Leyen ponownie zostanie przewodniczącą, ma w planach wprowadzenie kolejnych zmian, które mają zapewnić prawa i bezpieczeństwo obywateli UE na rynku cyfrowym, w tym chronić ich przed postępującą dezinformacją. 

Olaf Scholz: Zdecydowanie B

Rząd Niemiec poparł najważniejsze akty regulujące rynek usług cyfrowych, które w ostatnich latach przygotowała Unia Europejska. Cieszą się one z resztą szerokim poparciem praktycznie wszystkich grup politycznych w Parlamencie Europejskim oraz rządów państw członkowskich. 

Emmanuel Macron: Zdecydowanie B

Podobnie jak w przypadku Niemiec, francuskie władze popierają regulacje usług cyfrowych. Renew Europe, której inicjatorem był Emmanuel Macron, jest jedną z grup politycznych, która w zdecydowanej większości głosowała za wprowadzeniem regulacji. 

Pedro Sánchez: Zdecydowanie B

Rząd premiera Sáncheza głosował za przyjęciem aktów regulujących rynek usług cyfrowych. Hiszpańskie władze twardo stoją po stronie regulacji mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obywateli i priorytetyzowania ich interesów względem zysków wielkich korporacji. 

Donald Tusk: Raczej B

Donald Tusk prawdopodobnie jest przychylny kontynuacji unijnej polityki na rynku cyfrowym. Koalicja rządząca przyjęła nowelizację ustawy o prawie autorskim, zapewniającą twórcom tantiemy za udostępnienia ich dzieł w internecie. Nowelizacja dostosowuje polskie prawo do dyrektywy Unii Europejskiej. W ustawie pominięto jednak sytuacje mediów, które również mogłyby zyskać względem Big Techów. Podczas konsultacji z przedstawicielami mediów Donald Tusk stwierdził, że nie jest przychylny Big Techom, ale rozwiązanie jest skomplikowane. Zapowiedział, że pracować nad nim będzie specjalny zespół złożony z przedstawicieli wydawców medialnych i resortu kultury.

Giorgia Meloni: Raczej A

Środowisko polityczne urzędującej premierki Włoch przeważnie sprzeciwia się szerokim regulacjom, szczególnie na poziomie unijnym. Mimo to, włoski rząd w ostatnich latach przeprocedował regulacje dotyczące wykorzystywania nowych technologii (np. jako pierwszy na świecie wprowadził pakiet regulacji sztucznej inteligencji). Europosłowie z jej partii przeważnie głosują jednak przeciwko unijnym regulacjom regulacjom rynku usług cyfrowych. 

*** 

Pytanie 5 – klimat

Unia Europejska powinna przyjąć cel redukcji emisji CO2 o 90 proc. do 2040 r. (względem 1990 r.).

Prosimy wybrać jedną odpowiedź.

1. Tak
2. Nie
3. Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie.

Ursula von der Leyen, Olaf Scholz, Emmanuel Macron, Pedro Sánchez: Tak

W styczniu 11 państw członkowskich skierowało do Komisji Europejskiej prośbę o zainicjowanie procesu legislacyjnego, który miałby ustanowić nowy, ambitny cel redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2040 r. Wśród nich znalazły się Niemcy, Francja i Hiszpania. W lutym Komisja Europejska wystosowała rekomendację redukcji emisji gazów cieplarnianych o 90 proc. do 2040 roku (względem roku 1990 r.). 

Giorgia Meloni: Nie

Cele redukcji emisji gazów cieplarnianych, który ustanowił włoski rząd, są zdecydowanie niższe niż większość rekomendacji wystosowanych przez organy unijne . W 2023 roku włoskie ministerstwo środowiska i bezpieczeństwa energetycznego stwierdziło, że obecna polityka obniży emisje w transporcie, mieszkalnictwie, rolnictwie, odpadach, usługach i przemyśle o 35-37 proc. do 2030 r. (względem 2005 r.).

Donald Tusk: Nie

Nowy rząd Donalda Tuska co prawda popiera transformację energetyczną i walkę z globalnym ociepleniem, ale sprzeciwia się unijnej rekomendacji redukcji emisji o 90 proc. do 2040 r. Uznaje ten cel za zbyt ambitny i mało realistyczny dla Polski. Ministra klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska stwierdziła, że propozycja KE będzie „twardo i ambitnie” negocjowana.

***

Pytanie 6 – system podatkowy

Międzynarodowe firmy unikają płacenia części podatków w Unii Europejskiej, m.in. wykazując najwyższe zyski w krajach, w których stawki podatkowe są najniższe (np. Irlandia, Luksemburg). Które z poniższych stwierdzeń jest bliższe Pani/Pana poglądom?

1. Należy ujednolicić opodatkowanie korporacji międzynarodowych na terenie całej Unii Europejskiej.
2. Kraje członkowskie powinny zachować swobodę w regulowaniu podatków dla największych firm międzynarodowych.

Prosimy wybrać jedną odpowiedź.

1. Zdecydowanie A
2. Raczej A
3. Raczej B
4. Zdecydowanie B
5. Nie mam zdecydowanej opinii w tej sprawie.

Ursula von der Leyen, Olaf Scholz, Emmanuel Macron, Pedro Sánchez: Zdecydowanie A

Francja, Hiszpania i Niemcy znajdują się wśród państw, które w ramach negocjacji Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) poparły plan wprowadzenia minimalnego globalnego podatku dla największych międzynarodowych korporacji na poziomie 15 proc. Założenie to zostało wprowadzone przez Unię Europejską na początku bieżącego roku.

Donald Tusk: Raczej A

Rząd Donalda Tuska pracuje obecnie nad wdrożeniem dyrektywy UE, która wprowadziłaby minimalny globalny podatek dla największych międzynarodowych korporacji na poziomie 15 proc. Odpowiednia ustawa procedowana jest obecnie na poziomie rządu.    

Giorgia Meloni: Raczej B

Agenda urzędującej premierki Włoch w dużej mierze opiera się na krytyce unijnych regulacji oraz na liberalnej polityce podatkowej. Prawicowa koalicja Meloni niedawno uchwaliła również reformę, która pozwala poszczególnym regionom Włoch na większą autonomię w zakresie prowadzenia polityki podatkowej. Ciężko więc wyobrazić sobie, żeby ustanowienie wspólnego podatku na poziomie całej Unii Europejskiej było zgodne z filozofią polityczną Giorgii Meloni. Mimo to, włoski budżet na 2024 r. zakłada zastosowanie się do nowych unijnych regulacji i wprowadzenie minimalnego podatku dla korporacji międzynarodowych o wysokości 15 proc. 

***

W wielki kwestiach liderzy największych państw Unii Europejskiej oraz przewodnicząca Komisji Europejskiej wydają się ze sobą zgodni. Najbardziej różnorodne poglądy znajdziemy w odpowiedzi na pytanie o kierunek dalszej integracji w ramach Unii Europejskiej oraz o politykę zarządzania migracjami i granicami zewnętrznymi UE. Zazwyczaj od europejskiego centrum najdalej jest konserwatywna Giorgia Meloni, ale również Donald Tusk, który przez ostatnie pół roku jest dużo mniej skłonny do realizowania unijnej polityki głównego nurtu, niż spodziewano się tego przed wyborami parlamentarnymi w 2023 r. 

Mimo to, w wielu aspektach politycy są skłonni osiągać porozumienia, co pokazują chociażby regulacje rynku cyfrowego oraz poparcie dla rozwoju polityki obronnej w ramach UE, choć w tym aspekcie, przynajmniej część polityków podtrzymuje chęć utrzymania dobrych stosunków z USA. Najbardziej spójni w większości tematów wydają się być Macron, Scholz i Sánchez. Ich podejście do wielu tematów jest przeważnie spójne z Ursulą von der Leyen, pomimo że wywodzą się z innych europejskich środowisk politycznych. 

Warto zauważyć, że w nowym Parlamencie Europejskim największą grupą polityczną ponownie została Europejska Partia Ludowa (EPP). Na pięć największych państw UE przypada ponad połowa wszystkich europosłów (367). Natomiast wśród liderów największych państw UE, tylko jeden – Donald Tusk – należy do EPP, z tej samej frakcji wywodzi się prawdopodobna obecna i przyszła przewodnicząca KE – Ursula von der Leyen.