Komisja Europejska a Parlament Europejski – kto i czym się zajmuje?

Parlament Europejski jest jedyną instytucją Unii Europejskiej pochodzącą z bezpośrednich i powszechnych wyborów. Ostatnie wybory do PE odbyły się w czerwcu 2024 roku we wszystkich państwach członkowskich. Polki i Polacy wybrali 53 przedstawicieli do parlamentu liczącego łącznie 720 posłów. Czym zajmuje się Parlament i w jakim zakresie współpracuje z Komisją Europejską?

Ścieżka legislacyjna w PE

W procesie tworzenia unijnego prawa kluczową rolę odgrywa Komisja Europejska – to od niej rozpoczyna się każdy proces legislacyjny, bowiem Komisja jako jedyna unijna instytucja ma prawo proponowania nowych aktów prawnych. Po zakończeniu pierwszego etapu, w trakcie którego nowe prawo konsultowane jest z różnymi aktorami życia społeczno-politycznego (organizacjami społecznymi, ekspertami, rzecznikami grup interesu) projekty aktów kierowane są do jednej z 20 stałych komisji parlamentarnych w PE. Do każdego projektu wyznaczany jest poseł-sprawozdawca. Jego rolą jest kierowanie pracami nad projektem i przygotowanie propozycji stanowiska PE, które przedstawiane jest wszystkim europosłom na sesji plenarnej.

W ramach zachowania równowagi politycznej prace sprawozdawcy śledzą tzw. sprawozdawcy-cienie (shadow rapporteur), czyli posłowie z tej samej komisji, ale reprezentujący pozostałe grupy polityczne zasiadające w PE. Opiniują oni projekt sprawozdania i dbają o przedstawienie poglądów własnej frakcji w omawianej kwestii.

Komisja parlamentarna może podjąć decyzję o rozpoczęciu negocjacji z Radą UE w celu przyspieszenia prac nad legislacją (Rada UE jest organem, który podejmuje ostateczne decyzje w sprawie przyjęcia lub odrzucenia danych przepisów). W ramach tzw. trilogu (czyli spotkań przedstawicieli KE, PE i Rady UE) z ramienia PE uczestniczą poseł sprawozdawca, „sprawozdawca-cień” oraz przewodniczący komisji parlamentarnej. W spotkaniach biorą także udział przedstawiciele Rady UE i KE. Trilogi mają na celu wypracowanie kompromisowego stanowiska wszystkich instytucji jeszcze przed głosowaniem plenarnym w Parlamencie.

Po każdym trilogu zespół negocjacyjny informuje komisję parlamentarną o wyniku negocjacji i przekazuje jej uzgodnione dokumenty. Komisja parlamentarna następnie rozpatruje osiągnięte porozumienie i ewentualnie uaktualnia mandat zespołu negocjacyjnego w sytuacji, gdy wymagane są dalsze rozmowy. Wyniki negocjacji muszą być zatwierdzone przez komisję w pełnym składzie przed głosowaniem na posiedzeniu plenarnym.

Następnie przepisy poddawane są debacie i głosowaniu na sali plenarnej. W ten sposób powstaje stanowisko Parlamentu, które zostaje przekazane Radzie UE.

Parlament decyduje o składzie Komisji Europejskiej

Poza głównym obszarem współpracy KE i PE w zakresie tworzenia nowego prawa, istnieje jeszcze jeden znaczący element relacji między Komisją a Parlamentem. To właśnie Parlament Europejski ma decydujący głos w kwestii obsady stanowiska przewodniczącego Komisji Europejskiej oraz – w późniejszym etapie – składu całej Komisji. Po zaproponowaniu przez Radę Europejską (przywódców państw członkowskich) kandydatury na fotel przewodniczącego Komisji Europejskiej kandydat lub kandydatka występuje przed PE z propozycją swojego programu, po czym w tajnym głosowaniu posłowie wyrażają poparcie dla kandydatury lub ją odrzucają.

Następnie zatwierdzona przez Parlament kandydatka lub kandydat kompletuje skład komisarzy, którzy są przesłuchiwani przez poszczególne komisje parlamentarne w zakresie swoich kompetencji oraz proponowanych reform w przydzielonym komisarzowi obszarze zadań. Po pozytywnej weryfikacji kandydatów przez komisje w ostatnim kroku wszyscy posłowie zatwierdzają w jawnym głosowaniu zwykłą większością skład Komisji Europejskiej. 

Szczegóły powołania składu nowej Komisji Europejskiej omawialiśmy w naszym poprzednim tekście. Z kolei kompetencje europosłów opisywaliśmy w niniejszym artykule.