Podsumowanie 18. posiedzenia Sejmu

We wtorek, 1 października zakończyło się jedno z najbardziej intensywnych posiedzeń Sejmu tej kadencji. Posłowie pracowali na sali plenarnej w sumie przez cztery dni (25-27 września, 1 października), a w międzyczasie, również w weekend, odbywały się sejmowe komisje. Wszystko z powodu powodzi, która we wrześniu przeszła przez dorzecze Odry, i konieczność wypracowania specjalnych rozwiązań prawnych w celu zniwelowania jej skutków. Oprócz tego parlamentarzyści realizowali zaplanowany wcześniej porządek obrad, a więc debatowali m.in. nad ustawami zmieniającymi system finansowania samorządów czy podwyższającymi rentę socjalną.

W środę, 25 września Sejm wysłuchał drugiego i trzeciego czytania nowelizacji ustawy o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa. Nowelizacja wprowadzana jest w związku ze zmianami w regulaminie Sejmu. Przypomnijmy, od 31 października poselskie projekty ustaw będą poddawane konsultacjom społecznym. Nowelizacja precyzuje m.in.:

• kto może zabierać głos w ramach konsultacji – osoba fizyczna w imieniu własnym lub na rzecz osoby prawnej lub innego podmiotu; 
• jakie informacje o osobie biorącej udział w konsultacjach udostępniane będą na stronie Sejmu – imię i nazwisko, a także nazwa i adres innego podmiotu, jeśli uwagi składane są na jego rzecz.

o szczegółach nowelizacji i konsultacji społecznych pisaliśmy w zapowiedzi Sejmu. Ustawa została przyjęta głosami koalicji rządzącej.

Po kolejnych czytaniach Sejm przyjął również rządowy projekt nowelizacji ustawy o podatku dochodowym, który zakłada wprowadzenie tzw. kasowego PIT dla małych przedsiębiorstw. O szczegółach projektu pisaliśmy przy okazji poprzedniego posiedzenia Sejmu. Za ustawą głosowali przedstawiciele wszystkich klubów parlamentarnych poza Konfederacją, która wstrzymała się od głosu. 

Następnie rząd przedstawił informację o działaniach podjętych w celu zapobieżenia skutkom powodzi i w celu ich usunięcia. Premier i ministrowie relacjonowali przygotowania do powodzi, opisywali dotychczas podjęte przez rząd działania ratunkowe i pomocowe, a także zapowiadali dalsze rozwiązania na rzecz powodzian. W wystąpieniach dominowały podziękowania dla służb mundurowych i obywateli zamieszkujących zalane tereny, których premier nazwał „cichymi bohaterami”. Szczegóły tego punktu obrad znajdziecie w naszej fotorelacji.

W czwartek parlamentarzyści wysłuchali pierwszych czytań ustaw związanych z usuwaniem skutków wrześniowej powodzi przygotowanych przez rząd i opozycję (klub PiS). Ustawy trafiły do powołanej specjalnie w tej sprawie Komisji Nadzwyczajnej ds. działań przeciwpowodziowych i usuwania skutków powodzi z roku 2024. Komisja pracowała w sobotę, aby ustawy mogły zostać uchwalone jeszcze w trakcie tego samego posiedzenia. Ustawa przygotowana przez Klub PiS (której szczegóły prezentowaliśmy w zapowiedzi) nie wróciła póki co na salę plenarną, a komisja rekomenduje jej odrzucenie. Projekt rządowy został uchwalony we wtorek (przy wstrzymujących się głosach Konfederacji), Senat nie wniósł do niego żadnych poprawek, a ustawa już weszła w życie po tym, jak 3 października podpisał ją prezydent.

Wprowadzone przepisy mają ograniczyć biurokrację i przyspieszyć proces odbudowy regionu po kataklizmie. Zmiany dotyczą wielu obszarów – od funkcjonowania administracji państwowej przez prawo pracy i prawo budowlane. Poniżej zamieszczamy najważniejsze założenia ustawy:

• Opiekunowie dzieci i uczniów uczęszczających do przedszkola lub szkoły na terenach objętych powodzią mogą liczyć na 1000 zł zasiłku edukacyjnego. Świadczenie ma przysługiwać jedynie rodzinom, które poniosły szkodę w wyniku powodzi.
• Wprowadzono zakaz przydzielania nadgodzin i delegowania poza stałe miejsce pracy pracowników z terenów objętych powodzią. Sejm podniósł do ośmiu limit dni możliwych do wykorzystania w ramach urlopu wypoczynkowego „na żądanie”. Do tej pory Kodeks pracy przewidywał taką możliwość 4 razy w roku.
• Bank Gospodarstwa Krajowego przez 12 miesięcy będzie opłacał raty kredytów mieszkaniowych, jeśli obciążony nim dom lub lokal został uszkodzony w trakcie powodzi i, choćby czasowo, niemożliwe stało się jego użytkowanie lub przez trzy miesiące, jeśli kredytobiorca całkowicie utracił źródło dochodu w wyniku powodzi.
• Zawieszeniu ulegnie bieg terminów określonych w przepisach w postępowaniach administracyjnych i sądowo-administracyjnych np. wniesienie odwołania, zażalenia, skargi kasacyjnej, sprzeciwu. Zmiana obowiązuje na terenach objętych stanem klęski żywiołowej, gdy podmiot wnoszący został poszkodowany w wyniku powodzi.
• Wójt, burmistrz czy prezydent miasta będzie mógł upoważnić każdego pracownika urzędu gminy do wydawania decyzji o przyznaniu oraz o wypłacie zasiłku powodziowego. Celem tej zmiany jest przyśpieszenie procesu w warunkach konieczności sprawnej obsługi tysięcy wniosków składanych przez poszkodowanych.

W ramach prac legislacyjnych związanych z usuwaniem skutków powodzi Sejm przyjął także ustawę, której celem jest wsparcie przedsiębiorców zatrudniających żołnierzy Obrony Terytorialnej. Zgodnie z ustawą pracodawcy, którzy zdecydują się na zatrudnienie pracowników pełniących służbę w OT, mają otrzymać ulgi podatkowe, a także preferencje przy zgłoszeniach do realizowania zamówień publicznych. Ustawa przeszła niemal jednogłośnie.

W czwartek i piątek Sejm pracował nad ustawą wyrażającą zgodę na ratyfikację przez prezydenta RP Międzynarodowej Konwencji w sprawie ochrony wszystkich osób przed wymuszonym zaginięciem, przyjętej w Nowym Jorku dnia 20 grudnia 2006 r.   

Wymuszone zaginięcie to „zatrzymanie, aresztowanie, uprowadzenie lub jakakolwiek inna forma pozbawienia osoby wolności, dokonane przez przedstawicieli Państwa albo przez osoby lub grupy osób działające z upoważnieniem, pomocą lub milczącą zgodą Państwa”, której towarzyszy odmowa przyznania tego faktu przez władze państwowe lub ukrycie informacji o losie tej osoby, co powoduje, że znajduje się ona poza ochroną prawa. Konwencja zakazuje stosowania wymuszonych zaginięć, niezależnie od sytuacji (również wojennej), a także nakazuje ściganie osób, które dopuściły się przestępstwa wymuszonego zaginięcia. Dodatkowo konwencja uznaje, że rozległe lub systematyczne stosowanie praktyki wymuszonego zaginięcia stanowi zbrodnię przeciwko ludzkości. Za ustawą głosowali przedstawiciele wszystkich ugrupowań, jednak część posłów Konfederacji była przeciw, a część wstrzymała się od głosu.  

W piątek posłowie wysłuchali pierwszego czytania poselskiego projektu ustawy zmieniającej Kodeks karny. Projekt nowelizacji przygotowali posłowie PiS. Projekt zakłada zwiększenie kar za naruszenie nietykalności cielesnej funkcjonariusza publicznego (art. 222 KK) i znieważenie funkcjonariusza publicznego (art. 226 KK). Jeśli funkcjonariuszem tym jest żołnierz, policjant lub strażnik graniczny, a do przestępstwa dojdzie w trakcie wykonywania  przez niego czynności lub zadań służbowych, to sprawcy – naruszenia nietykalności cielesnej lub znieważenia – grozić ma do 5 lat więzienia. Dodatkowo postępowania w sprawach tych przestępstw miałby toczyć się w trybie przyspieszonym. Projekt został skierowany do sejmowej Komisji Nadzwyczajnej ds. zmian w kodyfikacjach. Co ciekawe, zdania polityków koalicji rządzącej na temat ustawy są podzielone. Kierunkowe poparcie dla proponowanych zmian wyraził Zdzisław Gawlik (KO), wątpliwości co do proponowanych rozwiązań zgłaszał Sławomir Ćwik (Polska 2050-TD), a krytycznie wobec nowelizacji wystąpili Maciej Konieczny (Lewica) i wiceminister sprawiedliwości Arkadiusz Myrcha (KO).  

Tego samego dnia odbyło się pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej. Ustawa ma podnieść poziom ochrony ludności w Polsce, szczególnie na wypadek wybuchu wojny. 

Autorzy projektu chcą oprzeć ochronę ludności na działaniu już istniejących struktur administracyjnych, tj. organów wykonawczych państwa i samorządu, jednostkach straży pożarnej czy ratownictwa medycznego. Projekt ustawy przewiduje powstanie Centralnej Ewidencji Obiektów Zbiorowej Ochrony oraz System Bezpiecznej Łączności Państwowej. 

Projekt zakłada też możliwość mobilizacji obywateli do pełnienia służby w ramach obrony cywilnej. System ma być finansowany z budżetu państwa w wymiarze nie mniejszym niż 0,3 proc. PKB Polski. Projekt skierowano do prac w sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych. 

Również w piątek Sejm po ponad półtora roku od złożenia obywatelskiego projektu ustawy o rencie socjalnej przyjął prawo podwyższające to świadczenie dla osób całkowicie niezdolnych do pracy i niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Propozycja nowego prawa wpłynęła do parlamentu 7 marca 2023 r. – jeszcze w poprzedniej kadencji. Wnieśli ją opiekunowie osób z niepełnosprawnościami, którzy zebrali wcześniej ponad 200 000 podpisów. Sejm poprzedniej kadencji, w którym większość miało Prawo i Sprawiedliwość, nie zajął się obywatelskim projektem ustawy. Projekt pierwotnie zakładał bezpośrednie zrównanie wysokości renty socjalnej z płacą minimalną. Podwyżka w świadczeniu przysługiwałaby wszystkim osobom pobierającym to świadczenie. 

Ostatecznie zrównanie renty z płacą minimalną zostanie osiągnięte przez wprowadzenie dodatku dopełniającego do renty (ta obecnie wynosi 1780,96 zł) w wysokości 2520 zł miesięcznie. W kolejnych latach dodatek ma być waloryzowany o wskaźnik inflacji. Dodatkowe środki będą jednak przysługiwały jedynie osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji, a więc tylko części osób, którym przysługuje renta socjalna. 

We wtorek posłowie wysłuchali pierwszego czytania prezydenckiego projektu ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami. Obecnie taka usługa jest bezpłatnie dostępna jedynie w ramach rządowego programu „Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością”, realizowanego w samorządach, które zgłosiły się do tego programu (niestety asystencja w ramach programu najczęściej trwa tylko przez kilka miesięcy w roku i nie jest dostępna w całej Polsce). 

Projekt prezydenta przewiduje od 40 do 200 godzin asystencji osobistej miesięcznie dla pełnoletnich osób z niepełnosprawnościami. Taka usługa ma być bezpłatna (finansowana z budżetu państwa) i dostępna w każdym powiecie. To właśnie samorząd na szczeblu powiatowym będzie odpowiedzialny za organizację usługi. Asystentem nie może być członek rodziny osoby z niepełnosprawnością.

Celem projektu jest realizacja – poprzez asystencję – „prawa osób z niepełnosprawnościami do aktywnego i możliwie pełnego udziału w życiu społecznym, aktywności zawodowej, ze szczególnym uwzględnieniem wolności osobistej i niezależności w życiu codziennym”.

Asystencja osobista jest jednym z elementów Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, którą Polska ratyfikowała już w 2012 r. Krytycy prezydenckiego projektu wskazują, że część zawartych w nim przepisów jest niezgodna z tą konwencją. Największe zarzuty kierowane wobec projektu to przede wszystkim brak dostępności usługi dla dzieci i młodzieży, sztywno określona (zbyt niska) liczba godzin świadczenia usługi oraz brak możliwości samodzielnego wskazania asystenta przez osobę z niepełnosprawnością – w projekcie prezydenckim OzN ma jedynie możliwość wybrania spośród dwóch kandydatów wskazanych przez samorząd. Projekt skierowano do prac w sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.

Warto dodać, że równolegle trwają prace nad rządowym projektem ustawy o asystencji osobistej OzN, jednak nie wpłynął on jeszcze do Sejmu.

We wtorkowym bloku głosowań Sejm przyjął rządowy projekt ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Celem reformy ma być wzmocnienie i ustabilizowanie finansów JST poprzez zwiększenie ich dochodów własnych – osiąganych z dochodów podatkowych, zaś subwencja z budżetu państwa ma pełnić rolę pomocniczą. 

Największa zmiana dotyczy sposobu naliczania części podatku dochodowego, który trafi do samorządów. Obecnie samorządy otrzymują wskazaną w ustawie część podatku PIT i CIT – jeśli więc rząd obniża opodatkowanie, np. PIT – tak jak stało się w przypadku polskiego ładu – to dochody samorządów ulegają zmniejszeniu. 

W nowym systemie JST również mają otrzymywać część podatku, ta jednak ma być liczona od dochodów podatników. W efekcie kwota otrzymywana przez samorządy ma wynikać z dochodów podatników mieszkających na obszarze JST i być niezależna od aktualnych stawek podatkowych ustalonych przez rząd. Szczegóły projektu opisywaliśmy w podsumowaniu poprzedniego posiedzenia. 

Posiedzenie zakończyło głosowanie nad zmianą w składach osobowych komisji sejmowych. Sejmowa większość planowała m.in. odwołać Paulinę Matysiak ze składu Komisji Infrastruktury. Posłanka Lewicy od czerwca jest zawieszona w prawach członkini partii Razem po tym, jak wraz z posłem PiS Marcinem Horałą założyła stowarzyszenie „Tak dla rozwoju”. Opozycja postanowiła jednak zrobić psikus sejmowej większości i wyciągnęła karty do głosowania, aby zerwać kworum. W głosowaniu udział wzięło 227 posłów, a więc o trzech za mało, aby głosowanie było wiążące. Co ciekawe w głosowaniu podzieliła się sama partia Razem, której troje posłów głosowało za odwołaniem partyjnej koleżanki, a pięcioro, w tym Matysiak, nie wzięło udziału w głosowaniu. Posłanka Matysiak pozostaje więc członkinią Komisji Infrastruktury, choć koalicja rządząca zapowiada skuteczne odwołanie jej z tej funkcji na kolejnym posiedzeniu Sejmu, które rozpocznie się w środę 9 października.