Powyborczy niezbędnik. Sprawdzamy, kto tworzy Sejm X kadencji

W wyborach do Sejmu w 2023 roku kobiety zdobyły o 4 mandaty więcej niż cztery lata temu. Co czwarty poseł/posłanka na Sejm X kadencji zasiada w poselskich ławach po raz pierwszy. Również blisko co czwarty to zawodowy parlamentarzysta (według zawodu deklarowanego w PKW). Najwięcej jest ich w PiS i KO. Najwięcej przedsiębiorców znajdziemy wśród posłów Konfederacji i Polski 2050. Zawód urzędnika państwowego wykonują tylko posłowie PiS – jest ich 12. 

15 października 2023 r. w wyborach parlamentarnych wybraliśmy 460 posłanek i posłów. Poszczególne komitety zdobyły:

• PiS – 194 mandaty;
• KO – 157 mandatów;
• Trzecia Droga – 65 mandatów;
• Nowa Lewica – 26 mandatów;
• Konfederacja – 18 mandatów.

Posłowie i posłanki wybrani z list Trzeciej Drogi utworzyli dwa kluby parlamentarne: Polska 2050 – Trzecia Droga (33 członków) i PSL – Trzecia Droga (32 członków). Z kolei do klubu Prawa i Sprawiedliwości nie przystąpiło trzech posłów, którzy utworzyli własne koło poselskie – Kukiz’15.

Kobiety w Sejmie

W Sejmie X kadencji zasiada 135 posłanek i 325 posłów. Kobiety zdobyły więc w sumie 29 proc. mandatów poselskich (w Sejmie IX kadencji było to 28 proc.). Odnotowaliśmy zatem niewielki wzrost udziału kobiet, chociaż te liczby nadal są dosyć daleko od proporcjonalnej reprezentacji. Jest to również niższy odsetek niż spodziewano się w przedwyborczych prognozach budowanych na podstawie list wyborczych, które zakładały około 150 mandatów dla kobiet. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj.

Jeżeli chodzi o podział mandatów według płci w poszczególnych klubach i kołach, to zgodnie z przewidywaniami, najmniej kobiet należy do Klubu Poselskiego Konfederacji (jedna członkini – Karina Bosak), a także do Koła Poselskiego Kukiz’15, którego członkami jest trzech mężczyzn (nie uwzględnieni osobno w analizach przedwyborczych, jako startujący z list KW PiS). Niewielki jest także udział kobiet w Klubie PSL – Trzecia Droga, w którym zasiada tylko 6 posłanek (19 proc.) oraz PiS – 42 posłanki (22 proc.). Największy udział kobiet odnotowała Lewica – 12 członkiń klubu (46 proc.), kolejno Polska 2050 – Trzecia Droga – 13 członkiń (39,4 proc.) i Koalicja Obywatelska – 61 członkiń (38,9 proc.). 

Kobiety mają większe szanse na wybór w województwach zachodnich, na Mazowszu,  Pomorzu i w Małopolsce. W żadnym okręgu kobiety nie zdobyły większej liczby mandatów niż mężczyźni, natomiast w czterech okręgach uzyskały ich połowę; były to okręgi: wałbrzyski (okręg nr 2), wrocławski (okręg nr 3), krakowski (okręg nr 13) oraz podwarszawski (okręg nr 20). Na poziomie województw, oprócz dolnośląskiego (44 proc.), mazowieckiego (37 proc.) i małopolskiego (37 proc.), które obejmują wyżej wymienione okręgi, wysoki udział kobiet w podziale mandatów odnotowaliśmy także w lubuskim (42 proc.) oraz pomorskim (38 proc.). Najmniejszy odsetek mandatów zdobyły kandydatki startujące w województwie podlaskim (14 proc.) i zachodniopomorskim (15 proc.).

Kim z zawodu są posłanki i posłowie Sejmu X kadencji? 

Obecni posłowie i posłanki zgodnie z danymi PKW wskazali w sumie wykonywanie 131 różnych zawodów. Tak naprawdę wiele z nich się powtarza, ale różnią się zapisem lub szczegółowością określenia profesji. Dlatego wyróżniliśmy bardziej ogólne kategorie zawodowe. 

23 proc. posłów to zawodowi parlamentarzyści. Posłanki i posłowie X kadencji najczęściej wskazywali zawód parlamentarzysty, w tym także polityka. Wykonywanie takiej profesji zadeklarowały 104 osoby, a więc 23 proc. wszystkich reprezentantów wybranych w październikowych wyborach. Najwięcej polityków i parlamentarzystów należy do klubu PiS (64 osoby – 34 proc.) oraz Koalicji Obywatelskiej (26 osób – 17 proc.), a także Lewicy – 5 osób, co stanowi 19 proc. członków klubu. Spośród posłów, którzy kandydowali z list Trzeciej Drogi, zawód parlamentarzysty wskazało 7 osób (5 z PSL i 2 z Polski 2050), w tym Szymon Hołownia, deklarujący zawód polityka. 

Drugim najpopularniejszym zawodem są prawnicy, z których ponad połowa należy do klubu PiS (36 osób), a trzecim ekonomiści. Tych ostatnich najwięcej znajdziemy w klubie KO (21 osób), jeżeli spojrzymy na odsetki to sporą reprezentację mają także w klubie Konfederacji (4 z 18 posłów – 22 proc.).

10 proc. posłów to nauczyciele. Za liczną kategorię można także uznać nauczycielki i pedagożki oraz nauczycielki akademickie, łącznie takie zawody wskazało 44 posłów i posłanek. Występują jednak różnice pomiędzy tymi kategoriami. Wśród nauczycielek i pedagogów najwięcej jest posłów PiS (12 osób), a pozostali to członkowie KO (5 osób) i Trzeciej Drogi (6 osób). W przypadku nauczycieli akademickich – po 8 posłów PiS i KO, jeden poseł PSL i po dwóch z Lewicy i Konfederacji. 

Ponad połowa politologów oraz prawie połowa pracowników kadry zarządzającej to posłanki i posłowie Koalicji Obywatelskiej. Przedsiębiorcy dominują wśród posłów Konfederacji (6 osób – 33 proc. członków klubu) i Polski 2050 (7 osób – 21 proc.). Prawo i Sprawiedliwość ma liczną reprezentację także w grupach zawodowych historyków (46 proc.) i rolników (50 proc.), a przede wszystkim urzędników państwowych – wszystkie 12 osób, które wskazały wykonywanie tego zawodu to posłowie i posłanki PiS. Zawody medyczne najliczniej są reprezentowane przez posłanki i posłów KO (7 osób), a także PiS (5 osób) i Trzeciej Drogi (4 osoby).

Debiutanci

Co czwarta osoba poselska w Sejmie X kadencji to debiutant parlamentarny – nigdy wcześniej nie pełnił mandatu posła ani senatora. Zaskakująco wyrównane są proporcje kobiet i mężczyzn wśród debiutantów – 25,2 proc. posłanek (34 osoby) i 24,6 proc. posłów (80 osób) zasiada w ławach poselskich po raz pierwszy. Największy odsetek debiutantów reprezentuje województwo warmińsko-mazurskie (7 mandatów) i łódzkie (12 mandatów) – blisko 40 proc. mandatów zdobyły tam osoby, niebędące wcześniej parlamentarzystami.  W liczbach bezwzględnych najwięcej debiutujących osób uzyskało mandaty w województwie śląskim (14 mandatów – 26 proc. wszystkich mandatów w okręgu) oraz mazowieckim (13 mandatów – 21 proc.). Spośród poszczególnych komitetów najwięcej debiutantów wprowadziły do Sejmu Koalicja Obywatelska (42 osoby) i Trzecia Droga (35 osób), a najmniej Lewica (4 osoby) i Konfederacja (11 osób). Jednak w przypadku Konfederacji 11 debiutantów to aż 61 proc. wszystkich członków klubu, co stawia ich pod tym względem na drugim miejscu wśród wszystkich klubów, zaraz po Polsce 2050 (79 proc.). Koło Poselskie Kukiz'15 liczy trzech członków i wszyscy mają już doświadczenie parlamentarne.

Oprócz debiutantów w X kadencji Sejmu, sprawdziliśmy także, jaka część obecnych posłów zdobyła doświadczenie parlamentarne przed 2015 r., a więc przed rządami Prawa i Sprawiedliwości. W sumie mniej więcej co trzeci poseł był w parlamencie przed 2015 r., w tym: 73 członków PiS, 69 członków KO, 13 członków Trzeciej Drogi (z czego 11 należy do klubu PSL, a dwoje do Polski 2050), 4 członków Lewicy oraz 3 członków Konfederacji. Podsumowując, wśród posłanek i posłów Sejmu X kadencji:

• 162 osoby mają doświadczenie parlamentarne zdobyte przed 2015 r.;
• 184 osoby pracowały w parlamencie w latach 2015-2023;
• 114 osób zasiadło w ławach poselskich po raz pierwszy w tej kadencji.

Zmiany w sejmie

We wszystkich obliczeniach wykorzystaliśmy dane na dzień 1.12.2023 r. Od tamtej pory w składzie posłów Sejmu X kadencji zaszły pewne zmiany. 

19 grudnia ślubowanie poselskie złożyła nowa posłanka Prawa i Sprawiedliwości – Anna Baluch. Dotychczasowa radna województwa lubelskiego zastąpiła w Sejmie Artura Sobonia, który został członkiem zarządu Narodowego Banku Polskiego. 

21 grudnia marszałek Sejmu podpisał decyzję o wygaszeniu mandatów Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika, po orzeczeniu Sądu Okręgowego w Warszawie, skazującego ich na dwa lata więzienia za udział w tzw. aferze gruntowej. Jeżeli posłowie PiS faktycznie stracą immunitety ich miejsca zajmą, kolejno, Monika Pawłowska i Maria Kulpa.